Kurs jumíSÍ tema: “Jáhansha” dástanınıń leksikası orínlaǵAN: Baxawatdinova. Z 5120100 – Filologiya hám tillerdi oqıtıw (qaraqalpaq filologiyası) 3-kurs studenti qabíllaǵAN: Usenova. Q nókis – 2022 Joba: Kirisiw

Qabaǵı ashılmaw. Ashıwlanıw, qapa bolıw.
Men qarasam balamnıń,
Ashılmay júr ǵoy qabaǵı (241-bet).
Araǵa ot salıw. Aralardı uzaqlatıw, qashıqlaw, óz ara qatınasıǵı úzile baslaw.
Dushpan otlar salıp endi araǵa,
Senińdey arıwdan men boldım juda (239-bet).
On gúlinen bir gúli ashılmaw. Jas, jaslıq, ele hesh nárse bilmew, kórmew.³⁵
Ashılmaǵan mıń gúlińnen bir gúliń,
Sálimjan balańda kóp eken ilim (236-bet).
Til qatıw. Sóylew, óz pikirin, oyın aytıp ańgimege aralasıw.
Eralıday biy balań,
Sulaymanǵa til qattı (236-bet).
Suwıq demin alıw. Qapalanıw, qıynalıw.
Aytarına kisi joq,
Suwıq demin alıp (241-bet).
Juwmaq
Biz búgingi kurs jumısımız arqalı qaraqalpaq folklorınıń 100 tomlıǵına kirgen “Sálimjan” dástanınıń leksikasın keń túrde qarastırıp óttik. Bunda biz, “Sálimjan” dástanıniń leksikasın eki bapqa yaǵınıy “Sálimjan” dástanı tiliniń sózlik quramı hám “Sálimjan” dástanı tiliniń leksika-semantikalıq ózgesheligi atlı baplarǵa ajırattıq hám usı baplardıń ózin ishinde bólimlerge ajıratıp kórip shıqtıq.
Solay etip “Sálimjan” dástanınıń leksikasın úyreniw arqalı biz tómendegishe juwmaqqa keldik.

1. 
   “Sálimjan” dástanında qaraqalpaq tiliniń óz sózlik qatlamına kiriwshi taw, tas eshek hám taǵı basqa sózlerdiń bar ekenligin kórip óttik.
   
2. 
   “Sálimjan” dástanı leksikasında adam músheleri hám tuwısqanlıq qarım-qatnasqa baylanıslı tıl, ayaq, qas, taban, aǵa, ǵarrı, kempir,qus atamalarına hám haywanatlar dunyasına baylanıslı totı, at, eshek, qoy, turmıslıq buyımlarǵa baylanıslı arsha, quman hám sonday-aq, kiyim-kenshek atamalarına baylanıslı sáwkele, shapan, shekpen sıyaqlı sózlerdiń qollanılǵanlıǵın kóriwmizge boladı.
   
3. 
   Bul dástanda qaraqalpaq tiliniń óz sózlik qatlamına tiyisli sózler menen birge basqa tillerden yaǵınıy arab tilinen kirip kelgen ashıq, ádep, maydan, dáwlet hám parsı tilinen kirip kelgen baǵ, dárya, dos, shıraq dana hám taǵı basqa usı sıyaqlı sózlerdiń kirip kelgenligin kórip óttik.
   
4. 
   “Sálimjan” dástanında mánileri bir-birine jaqın hám mánileri bir-birine qarama-qarsı bolǵan sinonim hám antonim sózlerdiń jumsalǵanlıǵın da kórdik hám bularǵa mısallar keltirip ótiwge háreket ettik.
   
5. 
   “Sálimjan” dástanı leksilasında troplardan teńew, giperbolalardıń ónimli jumsalǵanlıgınıń guwası boldıq. Sonıń menen birge olarǵa mısallar keltirip óttik.
   
6. 
   Tilimizde eń kóp qollanılatuǵın frazeologizimlerdiń de bul dástanda kóp jumsalǵanlıǵın kórip óttik. Olardıń mánilerin anıqlaw ushın J.Eshbaaevtıń frazeologiyalıq sózliginen paydalandıq.