L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova

Mashg‘ulotni olib borishda qo‘llaniladigan pedagogik texnologiyalar va 
foydalaniladigan tarqatma materiallar bayoni. 
«3x4»va «Kichik guruxlarda ishlash» texnologiyasidan foydalanib boshg‘ulot 
olib boriladi. Buning uchun gurux 3tadan 4ta yoki 4tadan bir nechta teng sonli 

---

 
131 
talabalardan iborat kichik guruxlarga bo‘linadi. va ularga savol yuzasidan tarqatma 
materiallar beriladi.
Birinchi gurux uchun tarqatma material. Keynsning iqtisodiy qarashlari
J.M.Keyns (1884-1946) "kapitplizmni tartibga solish"ga oid g‘oya tadqiqotchilaridan 
biri bo‘lib klassik maktabga qarshi davlatning iqtisodiyotga faol aralashuvi 
tarafdoridir. U qiymatning mehnat nazariyasini, qo‘shimcha qiymatni inkor etadi. 
Ularni ishlab chiqarish omillari konsepsiyasi bilan almashtiradi. A. Marshallning, 
Kembridj maktabining davomchidir. Uning bosh asari « Ish bilan bandlik, foiz va 
pulning umumiy nazariyasi»(1936)dir (qisqacha «Umumiy nazariya» deb ataladi).
Keyns ta’limotining xususiyatlari: 
1. Bozor munosabatlarining mavjud tizimi o‘z-o‘zini avtomatik tarzda tartibga 
sola olmasligi asos qilinib olinganligi. 
2. Iqtisodiyotning o‘sishi va eng yuqori ish bilan bandlikni ta’minlash 
davlatning iqtisodiyotga faol aralashuvi zarurligi(«aralash iqtisodiyot» otasi). 
3. Iqtisodiy hodisalar tahlilini makroiqtisodiy jihatdan (xususiy milliy daromad 
va jamg‘arish o‘rtasida bog‘liqlik va nisbatlarni) tadqiq etish zarurligi. 
4. Bandlik nazariyasi quyidagilarga asoslanadi: Bandlik ortishi tufayli, milliy 
daromad, ayni paytda istemol ham ortadi, ammo daromad istemolga nisbatan 
sekinroq ortadi, odatda insonlarning psixologik «qonuni»dan kelib chiqib, ularda 
jamg‘arishga moillik kuchayadi. Investitsiyaga imkon tug‘iladi va yangi korxona,ish 
joylari paydo bo‘ladi,bu esa iqtisodiyotni yanada rivojlantiradi. Oqibatda "samarali 
talab" kamayadi. Bu ishlab chiqarish hajmiga va bandlikka ta’sir etadi. 
5. Foiz pul qarzi (kredit)uchun beriladigan qonuniy haq deb hisoblanadi. 
Foizning miqdori "likvidlik afzalligi" (likvidlik - pulga tez aylana olish, qadrlilik)ga 
to‘g‘ri va muomiladagi pul miqdoriga teskari proporsionaldir. Investitsiyalarning 
umumiy hajmi bandlik hajmini belgilashda hal qiluvchi rolni o‘ynaydi. Yangi 
investitsiyalar tufayli bandlikning o‘suvchi qo‘shimcha bandlikni vujudga keltiradi. 
qo‘shimcha bandlikning o‘sish koeffitsiyenti multiplikator deb ataladi. U bir 
tomondan investitsiya o‘sishini, ikkinchi tomondan bandlik va daromadlarning 
o‘sishi o‘rtasidagi nisbatni ko‘rsatadi. Multiplikator qo‘yilgan investitsiya qancha 
foyda berish koeffitsiyentidir. O‘sha davrdagi AQSH multiplikatori 2,5ga teng 
bo‘lgan, ya’ni 1dollar investitsiya 2,5dollar foyda keltirgan.