Laboratoriyalıq jumıslardın` temaları

Maylardın` sıpat ko`rsetkishlerin anıqlaw.
Maylardın` sıpatın ha`m alıng`an deregi olardın` ximiyalıq ko`rsetkishlerin tekseriw jolı menen anıqlanadı. O`simlik maylarının` sıpatı tuxımının` pisken pispegenligine ha`m onı saqlaw mu`ddetine baylanıslı boladı. Bul o`z na`wbetinde olardın` fizikalıq ximiyalıq ko`rsetkishlerinin` o`zgerisine alıp keledi. Ma`selen may uzaq waqıt saqlang`anda tarqalıp erkin may kislotalar mug`darının` artıwına alıp keledi. Kislotalı sanının` artıwı, may sıpatının` pa`seyiwine derek beredi. Toyınbag`an may kislotalardag`ı qos baylanıslardı an`satlıq penen reaktsiyag`a kirip oksidleniwi sebepli de maylardın` sıpatı buzıladı. Ha`zirgi waqıtta may sıpatın anıqlawda qollanılatug`ın bir qatar usıllar islep shıg`ılg`an bolıp, olardan kislotalı, yodlı sandı anıqlaw za`ru`rli a`hmiyetke iye.
Maylardag`ı yod sanın anıqlaw.
100 g maydı biriktirip alg`an yodtın` gramm mug`darı menen ko`rsetiletug`ın san maylardın` yodlı sanı dep ataladı. Bul san maylar quramına kiretug`ın may kislotalarının` toyınbaslıq da`rejesine ko`rsetedi. Yodtı biriktirip alıw reaktsiyası to`mendegishe baradı.

H H H H
| | | |

R – C = C - R₁ + J₂ + HOH => R – C – C - R₁ + HJ

J OH

Reaktsiyag`a kirispey awısıp qalg`an yod natriy giposul`fid penen titrlenedi.
Yodlı san qansha u`lken bolsa, may sonshelli suyıq boladı. Ayırım bir malar ha`m maylardın` yodlı sanı to`mendegishe boladı. Mallarda 38-46, qoylarda 31-46, shoshqalarda 50-70, paxta mayında 110, zıg`ır mayında 174, Bul san maylar quramındag`ı toyınbag`an may kislotalar mug`darında ko`rsetedi, sebebi yod molekulasındag`ı qos baylanıs ornına birige aladı.
Kerekli a`sbaplar. Texnika qa`wipsizlik qag`ıydaları, ko`rsetpe nusqawlar, kompyuterler, SD-disketler, 50 ml li kolba, byuretke, 0,2, 1,5 10 ml li pipetkalar.
Reaktivler 1. O`simlik mayı. 2.96 % li etil spirti, 3. 0,1 yodtın` spirttegi eritpesi (tayarlanıwı 12,69 g yod 1 l 96% etil spirtinde eritiledi) 4.0,1 natriy giposul`fittin` eritpesi. 5.Kraxmaldın` 1 % li eritpesi.
Jumıstın` ta`rtibi. Birinshi kolbag`a (ta`jiriybe u`lgisi) 0,1-0,2 g o`simlik mayınan o`lshep alıp ekinshi kolbag`a kontrol u`lgisi –0,1-0,2 ml suw salınadı ha`m ha`r eki kolbag`a 5 ml den spirt qosıladı. May erigennen keyin kolbalarg`a pipetka menen 10 ml 0,1 n yodtın` spirttegi eritpesinen qosıp kolba probka menen bekitiledi. Ha`m shayqatıladı. ha`m de 15 minut qaran`g`ı orında saqlanadı. Son`ınan 0,1 n natriy giposul`fit eritpesi menen ashıq sarı ren` payda bolg`ansha titrlenedi, keyin 1 ml 1 % kraxmal eritpesinen qosıp ko`k ren` joq bolg`ansha titrlenedi.
X=
Bunda: v-kontrol u`lgini titrlew ushın sarıp bolg`an 0,1 n natriy giposul`fat eritpesinin` ko`lemi ml, a-ta`jiriybe u`lgisin titrlew ushın sarıp bolg`an natriy giposul`fit eritpesinin` ko`lemi ml K-0,1 n natriy giposul`fit eritpesinin` titrin tuwrılaw koeffitsienti 0,01296-yodtın` grammdag`ı mug`darı bul bul mug`dar 1 ml 0,1 n. Natriy giposul`fit eritpesine ekvivalent, 100-100 gramm may ushın esaplaw koeffitsienti S-alıng`an maydın` awırlıg`ı.