Laboratoriyalıq jumıslardın` temaları

Jumıstın` barısı. DNK sho`kpesinen azg`ana probirkag`a salınadı. (DNK sho`kpesin alıw joqarıda ko`rsetilgen) ha`m 1 ml natriy siltisi eritpesinen qosıp eritiledi. Ten` ko`lemde difenilamin reaktivinen tap sho`kpe erigeninshe qosıladı. Na`tiyjede ko`k ren` payda qıladı. Nuklein kislotalarının` gidrolizi ha`mgidroliz o`nimlerinin` ren`li reaktsiyaları nukleoproteinler bo`linedi tolıq ko`rsetiledi.
JUMIS AQIRINDA TALABALAR ESABAT BEREDİ.


Laboratoriyalıq jumıs № 6
Uglevodlar. Monosaxarid ha`m disaxaridlarning qaytımlı qa`siyetleri


Uglevodlar, monosaxaridler ha`m disaxaridlerdin` ha`mde polisaxaridlerdin` qa`lpine keltiriwshen`lik qa`siyetleri, kraxmaldın` yod penen reaktsiyası. (4-saat)
Reje:
5.1. Uglevodlar, monosaxaridler ha`m disaxaridlerdin` ha`mde polisaxaridlerdin` qa`lpine keltiriwshen`lik qa`siyetleri
5.2. Kraxmaldın` yod penen reaktsiyası.
Sabaqtın` maqseti:
1.Sabaqtın` bilim beriwdegi maqseti: Talabalarg`a uglevodlar, monosaxaridler ha`m disaxaridlerdin` ha`mde polisaxaridlerdin` qa`lpine keltiriwshen`lik qa`siyetlerin, kraxmaldın` yod penen reaktsiyasın teoriyalıq ha`m a`meliy jaqtan teren`nen u`yretiw.
2.Ta`rbiya beriwdegi maqseti: talabalarda teoriyalıq alg`an bilimlerin a`meliyatta qollanıp biliw ko`nlikpelerin beriw arqalı olardın` sanasında ilimiy-materialistlik ko`z-qarastı qa`liplestiriw, Ana Uatandı, tuwılg`an Ana jerdi, onın` ta`biyatın suyiwge, milliy qa`diriyatlarg`a xurmet penen qarawg`a, miynetti ha`m ka`sipti suyiwge ha`m basqa da unamlı ta`rbiya ko`nlikpelerin alıwg`a ta`rbiyalaw.
3. Rawajlandırıwshılıq maqseti: Talabalarg`a bilim beriw protsessinde olardın` o`z betinshe erkin logikalıq oylap, a`shkaralıq sın ko`z-qaras penen teren` pikir juritiwge ha`m du`rıs juwmaqlar shıg`arıwg`a u`yretiw.
4. Sabaqtın` metodları: Ko`rsetpeli-demonstratsiyalı laboratoriyalıq sabaq
5. Sabaqtın` usılları: «Kritikalıq pikirlew», «Aqlıy xujim», «Menyu», «o`z ornın`dı tap» h.t.b. interaktiv usıllar arqalı o`tiw.

Uglevodlar o`simlik ha`m haywan organizminin` za`ru`rli quramlarınan biri esaplanadı. Adam ha`m hayuanlar organizminde uglevodlar mug`darı 2% bolıp, olar ju`da` ko`p funktsiyalardı orınlaydı. 1.Uglevodlar organizm ushın tiykarg`ı energiya. 1 g uglevodtın` tarqalıwında 4,1 kkal energiya ajıralıp shıg`adı. 2.Uglevodlar plastik funktsiyanı orınlaydı. Olar kletkalar membranası, kletka stukturasının` komponentleri ha`m nukleoproteinler, glikoproteinler, glikoproteinler, glikolipidler, bir qatar vitaminler ha`mde kofermentler quramına kiredi. Uglevodlar o`simliklerde tiykarınan tirek uazıypasın atqaradı. 3.Uglevodlar zapası azıq zatlar sıpatında u`lken a`hmiyetke iye. o`simlikler kraxmal, hayuanlarda glikogen uglevodlardın` zapas forması esaplanadı, za`ru`r bolg`anda sarıp qılınıp turıladı. Bawır ha`m bulshıq etler tiykarınan glikogen deposı. 4. Qorg`aw funktsiyası, bul funktsiyanı mukpolisaxaridlerdin` tiykarg`ı ua`killeri` maluronat kislota, geparin orınlaydı. Gialuronat kislota toqımalar ha`m kletkalar aralıq biriktiriwshi toqıma qu`ramına kirip, olardı biriktirip turadı. Ol toqımalarg`a ha`r qıylı zıyan beriwshi zatlardın` kiriwine tosqınlıq qıladı. Geparin hayuan toqımlarında (bawır, talaq ha`m basqalar) qan uyıwının` ku`shli ingibitorı.

Uglevodlar ximiyalıq du`zilisine qaray ko`p atomlı spirtlerdin` al`degidi yaki ketonı esaplanadı. Za`ru`r bolg`anda sarıp qılınıp turıladı. Bawır ha`m bulshıq etler tiykarınan glikogen deposı. 4. Qorg`aw funktsiyası, bul funktsiyanı mukopolisaxaridlerdin` tiykarg`ı ua`killeri: maluronat kislota, geparin orınlaydı. Gialuronat kislota toqımalar ha`m kletkalar aralıq biriktiriwshi toqıma qu`ramına kirip, olardı biriktirip turadı. Ol toqımalalarg`a ha`r qıylı zıyan beriwshi zatlardın` kiriwine tosqınlıq qıladı. Geparin hayuan toqımalarında (bawır, talaq ha`m basqalar) qan uyıwının` kushli ingibitorı.
Uglevodlar ximiyalıq du`zilisine qaray ko`p atomlı spirtlerdin` al`degidi yaki ketonı esaplanadı.

R | C =O keton gruppası | CH2-OH spirt gruppası

Ketonspirt duzilisinde keton ha`m spirt gruppası boladı:

formula
Uglevodlar duzilisi ha`m qa`siyetine qaray eki ulken gruppag`a:
a`piwayı uglevodlar – monosaxaridler ha`m qu`ramalı uglevodlar – polisaxaridler.
Monosaxaridler
Monasaxaridler qu`ramındag`ı uglerod atomı sanına qarap, trioza, tetroza, pentoza, geksoza, geptoza ha`m basqalarg`a bo`linedi. Bulardın` ulıwma formulası` S<sub>n</sub>N2nO<sub>n</sub> Monasaxaridler qa`lpine keltiriwshen`lik qa`siyetin ko`rsetedi, sebebi oladın` quramında karbonil gruppası bar.
5.2. Uglevodlardın` al`begidlik gruppasın siltik ortalıqta mıs, gumis ha`m basqa metall duzlarının` ionlarının` qa`siyetlerin anıqlaw. Monasaxaridlerdin` qa`lppine keltiriwshen`lik qa`siyetleri
Barlıq monasaxarlaridler siltilik sha`riyatta mıs, gu`mis ha`m basqa metall duzları ionların qa`lpine keltiriw qa`siyetlerin ko`rsetedi. Bul reaktsiya monosaxaridler mo`lekulasındag`ı al`degid gruppa esabınan payda bolıp, bul gruppa an`sat oksidlenip, karboksil gruppasın payda qıladı, metall ionları bolsa qa`lpine keledi.
1.Trommer reaktsiyası. Glyukoza siltilik sha`riyatta mıs sul`fat duzı menen reaktsiyag`a kirisip, mıs oksidine shekem qa`lpine keltiredi ha`m o`zi glyukonat kislotasın payda qıladı.
1.. Kerekli a`spablar` miynet ha`m texnika qa`wipsizligi qag`ıydaları, ko`rsetpeler, komp`yuter, bioximiyalıq CD-disketler, ren`li su`wretler, kesteler, probirkaları menen shtativ, 1. ha`m 2 ml li pipetkalar, spirt lampası.
1. Reaktivler.1. Glyukozanın` 1% li eritpesi. 2. Natriy siltisinin` 20% li eritpesi. 3.Mıs sul`fatının` 5% li eritpesi.
Jumıstın` barısı` Probirkag`a glyukozanın` eritpesinen 3-4 ml salınadı ha`m 1-2 ml 20 % li natriy siltisinin` eritpesinen ha`m 2-3 tamshı 5 % li mıs sul`fat eritpesinen qosıladı. Probirka abaylap shayqatıladı. Da`slep baslanıwında mıs gidroksidinin` SuOH sho`kpesi, keyin Su<sub>2</sub>O oksidinin` qızıl sho`kpesi payda boladı.