Lektor k f. d., prof. N. G. Abdulladjanova O`zr ssv toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi

Elektroforez tashuvchisi materiallari

• Xromatografiya qog'ozi
• Tsellyuloza asetati
• Si va Al oksidlarining yupqa qatlamlari
• Gellar:
• - agar
• - kraxmal
• - poliakrilamid (PAAG):
• Akrilamidning % kontsentratsiyasiga (3-30%) qarab, ma'lum bir hujayra o'lchamiga ega bo'lgan tarmoq hosil bo'ladi. Bu dastlabki aralashmaning yuqori ajratish samaradorligiga erishish imkonini beradi.

Stabillashtirilgan
doimiy tok manbai
katod
anod
Elektroforetik qurilmaning umumiy sxemasi
Bufer bilan to'ldirilgan katod va anod kameralari
start
Odatda U = 100-500 В
Tashuvchi gorizontal holatda
Elektroforez uchun buferlar:
fosfat bufer
veronal-medinal bufer
tris-HCl bufer
tris-glisin bufer
asetat bufer
boratli bufer
Buferlar quyidagilarni ta'minlaydi:
ajraladigan molekulalarda ma'lum funktsional guruhlarning dissotsiatsiyasi sodir bo'ladigan zarur pH qiymatini yaratish (q qiymatini tartibga solish)
- elektroliz katod va anod yuzasida sodir bo'ladi:
katodda - ishqorlanish, anodda - kislotalanish. Bu bufer komponentlarining yuqori konsentratsiyasini talab qiladi:
100 mM va undan ko'p. Buferni birinchi marta ishlatishdan keyin uning katod va anod kameralaridan bo'laklari endi aralashmaydi.
Tibbiyotda elektroforez (fizioterapiya)
Dori elektroforezining ishlash printsipi. Elektroforez elektrolitik dissotsilanish jarayoniga asoslangan. Dori vositasi bo'lgan kimyoviy modda suvli eritmada ionlarga parchalanadi. Eritma orqali elektr toki o'tkazilganda preparatning ionlari harakatlana boshlaydi, teriga, shilliq qavatlarga o'tib, inson tanasiga kiradi.Dori moddasining ionlari to'qimalarga asosan ter bezlari orqali kiradi, lekin oz miqdorda yog‘ bezlari orqali o'tishga qodir. Teri orqali to'qimalarga kirib borganidan keyin dorivor modda hujayralar va hujayralararo suyuqlikda teng taqsimlanadi. Elektroforez preparatni terining sayoz qatlamlariga - epidermis va dermisga etkazish imkonini beradi, u erdan mikrotomirlar orqali qon va limfa ichiga so'rilishi mumkin. Qon oqimiga va limfa oqimiga kirgach preparat barcha a'zolar va to'qimalarga tarqaladi, ammo maksimal kontsentratsiya preparatni qo'llash sohasida qoladi.Elektrforez paytida eritmadan to'qimalarga so'rilishi mumkin bo'lgan preparat miqdori ko'plab omillarga bog'liq. Elektroforez bilan yuborilganda preparatning so'rilish darajasiga ta'sir qiluvchi asosiy omillar: dissotsiatsiya darajasi; ionning kattaligi va zaryadi; erituvchi xossalari;
eritmadagi moddaning konsentratsiyasi; elektr tokining zichligi;
protseduraning davomiyligi; odamning yoshi; terining holati;
tananing umumiy holati
Dori elektroforezining terapevtik ta'siri
Organizmga elektroforez orqali yuboriladigan dori bir necha mexanizmlar orqali ta'sir qiladi: 1. Refleks mexanizmi (ion reflekslari) .2. Gumoral (tizimli) mexanizm. 3. Mahalliy mexanizm. Preparat terapevtik ta'siri uning refleks komponentiga bilvosita ta'siri tufayli hosil bo'ladi. Preparat qon oqimiga va limfa oqimiga kirib borishi tufayli tizimli ta'sirga ega va ko'plab organlar va to'qimalarga ta'sir qiladi.
Elektroforezning mahalliy ta'siri preparatning in'ektsiya joyida yuqori konsentratsiyasi bilan bog'liq. Elektroforez quyidagi terapevtik ta'sirga ega: yallig'lanishga qarshi - anod;
suvsizlanish (to'qimalardan suyuqlikning chiqishi va shish paydo bo'lishini oldini oladi) - anod;
anestetik - anod;
tinchlantiruvchi - anod;
vazodilatator - katod;
bo’shashtiruvchi (ayniqsa mushaklarga nisbatan) - katod;
metabolizmni normallashtirish, organlar va to'qimalarning oziqlanishi - katod;
sekretor (biologik faol moddalarni ishlab chiqarish va qonga chiqarish) - katod
Preparatni og'iz orqali, tomir ichiga yoki mushak ichiga yuborish usullariga nisbatan elektroforezning afzalliklari
Elektr toki fizik-kimyoviy va metabolik jarayonlarni, shuningdek, tananing to'qimalarida hujayrali o'zaro ta'sirlarni faollashtirishga imkon beradi. Elektroforez yordamida preparatni kiritish moddani og'iz orqali, tomir ichiga yoki mushak ichiga yuborishga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: terida depo hosil bo'lishi va preparatning qon oqimiga sekin chiqishi tufayli preparat ta’sirining uzoq davom etishi;
preparatning tanadan sekin chiqarilishi;
samarali terapevtik dozani kamaytirish;
preparatni tananing kerakli hududiga etkazish qobiliyati;
Yondosh ta'sir xavfining kamligi;
dori vositasini faollashtirilgan shaklda darhol yetkazib berish;
tananing kerakli sohasiga og'riqsiz dori etkazib berish;
preparatni qo'llash paytida to'qimalarning normal tuzilishini saqlab qolish.
Elektr toki va dori ta'sirining kombinatsiyasi tibbiy preparatning dozasini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin, chunki moddaning past konsentratsiyasi ham terapevtik ta'sirga ega. Agar preparat og'iz orqali (tabletkalar shaklida), tomir ichiga yoki mushak ichiga shunday past dozalarda yuborilsa, u holda sezilarli terapevtik ta'sir ko'rsatmaydi. Elektr toki elektroforez bilan qo'llaniladigan preparatning faolligini oshirishga imkon beradi, bu esa pastroq dozalarni qo'llash imkonini beradi.