Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
27 
library.ziyonet.uz/ 
 
ish koʻp, ogʻir. Qishda xalq bunday ishlarga chiqmaydi, yer muzlagan, qazib boʻlmaydi. 
Koʻklamda esa ulgurmaysan – ekish-tikish, qoʻzilatish, oʻtoq qilish, undan keyin esa 
pichan oʻrimi boshlanadi. Qoʻychilikni nima qilish kerak. Urchitish uchun binolar qani? 
Sut fermasida ham ahvol yaxshi emas. Tomi chirib ketgan, yem-xashak yetishmaydi, sut 
sogʻuvchilar ishlashni xohlashmaydi. Ertadan kechgacha urinib yurishadi, ammo nima 
haq olishadi? Boshqa yana qancha har xil tashvish va kamchiliklar bor. Vahima bosib 
ketardi ba’zan. 
 
Shunday boʻlsa ham oʻzlarini qoʻlga olib, partiya majlisi, kolxoz boshqarmasida bu 
masalalarni yana muhokama qilishar edi. Choro rais edi. Faqat keyingina Tanaboy uning 
qadriga yetdi. Tanqid qilish oson ekan. Tanaboy bir uyur otlar uchun javob bersa, Choro 
kolxozdagi hamma odamlar va barcha ishlar uchun javobgar edi. Ha, Choro metin odam 
edi. Hamma ishlar barbod boʻlayotganday tuyulganida tumanda unga qarab stolni 
doʻqillatganlarida va kolxozda yoqalaridan tutganlarida Choroning ruhi tushmadi. 
Tanaboy uning oʻrnida boʻlganida yo aqldan ozardi, yo oʻzini oʻzi oʻldirardi. Choro 
boʻlsa xoʻjalikni saqlab qola oldi, oxirigacha, yuragi ishdan chiqquncha turib berdi, keyin 
ham yana ikki yilcha partiya tashkilotchisi boʻlib ishladi. Choro ishontira olar, odamlar 
bilan gaplasha bilar edi. Tanaboy uni tinglab hamma ish yaxshilanib ketishiga, turmush 
nihoyat odamlar dastlabki paytlar orzu qilganday boʻlishiga yana ishona boshlardi. Uning 
Choroga boʻlgan ishonchi bir martagina susaydi, lekin shunda ham uning oʻzi koʻproq 
aybdor edi... 
 
Tanaboy idoradan qosh-qovogʻi osilib chiqqanida, egarga zarb bilan oʻtirib, jilovni siltab 
tortganida uning koʻnglida nimalar yuz berayotganini yoʻrgʻa bilmasdi. Lekin u 
xoʻjayinining ahvoli juda yomonligini sezardi. Garchand Tanaboy uni hech qachon 
urmagan boʻlsa ham, saman ot bunday paytlarda xoʻjayinidan choʻchib turardi. Yoʻlda 
oʻsha juvonni koʻrishi bilan xoʻjayini ancha yengil tortib, koʻngli yumshashini, uni 
toʻxtatib, ayol bilan bir nimalar haqida sekin gaplashib turishini, juvonning qoʻllari esa 
Gulsarining yollarini tarab, boʻynini silab-siypashini ot bilardi. Hech bir odamning 
qoʻllari bunchalik muloyim emasdi. Bu qoʻllar peshonasida yulduzi bor huv oʻsha jiyron 
baytalchaning lablari singari yoqimli va yumshoq edi. Olamda hech kimda bu juvonning 
koʻziday koʻz yoʻq edi. Tanaboy egardan egilib u bilan gaplashar, u boʻlsa goh jilmayar, 
goh xoʻmrayar, nimagadir rozi boʻlmay boshini tebratar, koʻzlari shoshqin daryoning 
tubidan oydinda koʻrinib turuvchi toshlar kabi yaltirardi. Ketayotib, u qayrilib qarar va 
yana boshini tebratardi. 
 
Shundan keyin Tanaboy ot ustida oʻychan ketardi. U jilovni erkin qoʻyib yuborar, yoʻrgʻa 
ham oʻz erkiga koʻra tuyoqlarini taqillatib bamaylixotir yurib borardi. Goʻyo egarda 
xoʻjayini yoʻqday. Goʻyo ularning har biri oʻz-oʻzlaricha ketayotganday. Shunda qoʻshiq 
ham oʻzidan-oʻzi kela qolardi. Tanaboy saman ot tuyoqlarining bir maromdagi taq-tuqi 
ostida allaqachonlar oʻtib ketgan odamlarning azob-uqubatlari haqida soʻzlarni aniq 
talaffuz etmay sekin hirgoyi qilib kuylab borardi. Ot esa mashqini olgan yurish bilan uni 
daryo ortiga, yilqilar tomon olib ketardi... 
 

---