Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
68 
library.ziyonet.uz/ 
 
nima qilishganini bilasanmi? Bichishibdi, padar la’natlar! 
 
– Bilaman. Shuning uchun ham seni ovulga sudradim. Buni bilishdan qoʻrquvdingmi 
sen? Nimasidan qoʻrqasan? Kichkina emassan-ku, axir! Otlarni axir birinchi va oxirgi 
marta bichishyaptimi? Azaldan shunaqa boʻlgan, bundan keyin ham shunday boʻladi. Bu 
axir har bir kishiga ma’lum-ku. 
 
Tanaboy bunga javoban hech narsa demadi. Faqat: 
 
– Yangi raisimiz nazarimda yomon odamga oʻxshaydi. Koʻnglim sezib turibdi, – deb 
qoʻydi. 
 
– Qoʻysang-chi bu gaplaringni, Tanaboy, – dedi Jaydar. – Sening yoʻrgʻa otingni bichgan 
boʻlishsa, darrov rais yomon boʻlib qoldimi. Nega unday deysan? U yangi odam boʻlsa. 
Xoʻjalik katta, uni boshqarish qiyin. Ana Choro, endi kolxozlarning ahvolini 
oʻrganishadi, yordam berishadi, deb aytyapti-ku. Qanaqadir rejalar tuzayotgan emishlar. 
Sen boʻlsang hamma narsa haqida eldan burun hukm chiqarasan. Biz axir koʻp narsalarni 
bilmaymiz-ku... 
 
Kechki ovqatdan soʻng Tanaboy uyurga joʻnadi va to kun yarmiga qadar u yerda qolib 
ketdi. U oʻzini koyirdi, hamma narsani unutishga oʻzini majbur etar, lekin kunduzi 
otxonada koʻrgani miyasidan ketmasdi. U yilqilarni aylanib choʻl kezarkan oʻylardi: 
«Ehtimol, rostdan ham bir odam haqida bunday fikr yuritish kerak emasdir? Bu 
bema’nilik, albatta. Ehtimol, qarib borayotganligimdan, yil – oʻn ikki oy yilqilarning 
ketidan yurganligimdan, hech narsani koʻrmayman, bilmayman. Ammo qachongacha 
shunchalik ogʻir hayot kechirish mumkin?.. Nutqlarga quloq solsang – goʻyo hamma 
narsa yaxshilanib ketayotganday. Xoʻp, mayli, men yanglishyapman, deylik. Xudoyo 
men yanglishayotgan boʻlay. Lekin boshqalar ham ehtimol shunday oʻylashayotgandir... 
Tanaboy choʻlda aylanib yurib, bosh qotirar, biroq oʻzining shubhalariga javob topa 
olmas edi. Shunda oʻzlarining bir vaqtlar qanday qilib kolxoz tuza boshlaganliklari, 
xalqqa baxtli turmush va’da qilganliklari, hammaning qanday orzu-istaklari boʻlganligi 
esiga tushib ketardi. Oʻsha orzularning roʻyobga chiqishi uchun qanday kurashishdi! 
Hamma narsani agʻdar-toʻntar qilib tashlashdi, eskilikka zarba berishdi. Dastlabki paytlar 
turmush yomon emasdi. Agar manavi la’nati urush boʻlmaganida yana ham yaxshiroq 
yashashgan boʻlishardi. Endi-chi? Urushdan keyin necha yil oʻtib ketdi-yu, hamon 
xoʻjalikni eski oʻtovday yamab-yasqab yotibmiz. Bir joyini yamasang, boshqa joyidan 
yirtigʻi koʻrinib qoladi. Nima uchun? Nima uchun kolxoz oʻsha paytdagiday oʻzingniki 
emas, goʻyo begona – yotday? Oʻsha davrda yigʻilish nima qaror qilsa qonun boʻlardi. 
Qonunni oʻzlari qabul qilishganlarini va uni bajarish kerakligini bilishardi. Endi esa 
yigʻilish quruq gapdan iborat boʻlib qoldi. Sen bilan hech kimning ishi yoʻq. Kolxozni 
goʻyo kolxozchilarning oʻzlari emas, kimdir tashqaridan boshqarayotganday. Goʻyo nima 
qilish, qanday ishlash, xoʻjalikni qanday olib borish kerakligi sirtdan yaxshiroq 
koʻrinadiganday. Xoʻjalikni goh unday, goh bunday aylantirib koʻrishadi, lekin hech 
qanday natija yoʻq. Odamlar bilan uchrashgani ham qoʻrqasan: «Qani, aytchi, sen partiya 

---