Lingvist oxirgi shakl 1-son indd

nutqiy faoliyatning asosiy 4 turi:
1) nutqni tinglab tushunish;
2) gapirish;
3) o‘qish;
4) yozish amallari bo‘yicha har bir sinf uchun talab qilinadi-
gan malaka va ko‘nikmalar me’yorini rivojlantirish, bunda o‘qish 
hamda mehnat faoliyati jarayonida, oila va jamoat joylarida yuzaga 
keladigan turli nutqiy vaziyatlarda mustaqil ravishda fikr almasha 
olish va fikr bayon eta bilish, tinglab to‘plangan ma’lumotni idrok 
eta olish, shuningdek, yozma manbalarni o‘qish orqali axborot ol-
ish, voqea-hodisalarga o‘z munosabatini bildirish tarzida muloqotga 
kirishish malakasini egallab borish dinamikasi nazarda tutiladi.
Konsepsiyada ona tili fanini o‘qitish maqsadi shunday belgila-
nadi: - o‘z fikrini og‘zaki va yozma tarzda to‘g‘ri, ravon bayon qiladi-
gan, kitobxonlik madaniyati shakllangan, mustaqil va ijodiy fikrlay 
oladigan, o‘zgalar fikrini anglaydigan muloqot va nutq madaniyati 
rivojlangan shaxsni kamol toptirishdan iborat. Qo‘yilgan talablar XXI 
asr ko‘nikmalari: fanni oʻzlashtirish jarayonida tildan turli ijtimoiy 
munosabatlarda to‘g‘ri va o‘rinli foydalanishni shakllantirishda ona 
tili ta’limi imkoniyatlarini amaliy namoyon etish bilan bog‘liq. Mak-
tab ona tili darsliklarida berilgan yozma matnlar
, ular uchun tuzilgan 
topshiriqlar 
o‘quvchini fikrlashga, munosabat bildirishga, hodisala-
rni farqlashga, umumlashtirib xulosa chiqarishga yo‘naltirilgan.
Ona tili fanini o‘qitishning asosiy vazifasi sifatida “o‘quvchi 
shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglashga, o‘z fikrini og‘zaki ham-
da yozma shaklda savodli bayon qila olishga qaratilgan nutqiy kom-
petensiyani shakllantirish; o‘quvchida grammatikaga oid o‘zlashtiril-
adigan bilimlarni (fonetika, leksikologiya, yozuv, so‘zning tarkibi, 
so‘z yasalishi, morfologiya, sintaksis, yozuv va imlo, tinish belgilari, 
nutq uslublari, stilistikaga oid tushunchalar) rivojlantirish; ona tilin-
109
O‘quv filmlari vositasida yozma va og‘zaki nutq ko‘nikmasini shakllantirish

---

ing keng imkoniyatlaridan unumli foydalangan holda fikrni to‘g‘ri va 
ravon bayon eta olishni rivojlantirishga qaratilgan lingvistik kompe-
tensiyalarni shakllantirishdan iborat” ekanligi belgilangan.
Metodologiya
Maqolada Milliy o‘quv dasturi asosida yaratilgan ona tili das-
turlarida ilgari surilgan g‘oyani amalga oshirish yuzasidan taklif va 
mulohazalar aks ettirilgan. MO‘D bo‘yicha tuzilgan ona tili dasturlari 
kognitiv, ya’ni tilga oid malaka va koʻnikmani rivojlantirishga yoʻnal-
tirilgan bo‘lib, ona tili faniga shunchaki oʻquv predmeti sifatida qa-
ralmaydi. Bunda ona tili butun borliqni: tabiat, jamiyat, fanlarni, oʻ-
zlikni anglash va oʻrganish vositasiga aylantiriladi. Oʻquvchi borliqni 
anglar ekan uni yozma va og‘zaki nutq vositasida ifoda etadi. Aynan 
ona tili fanidan oʻzlashtirilgan bilim, ko‘nikma va malaka uning ijti-
moiy munosabatlarda to‘g‘ri va o‘rinli ishtirokini ta’minlaydi. Aniq, 
tabiiy va ijtimoiy-gumanitar fanlarni oʻzlashtirishda til omili muhim-
dir. Maktab еtuklik attestatiga ega bo‘lgan insonni emas, ijtimoiy-si-
yosiy hayotdagi turli holatlarda o‘z fikrini ifoda eta oladigan shaxsni 
tarbiyalaydi. Shu sababli u muayyan soha mutaxassisiga aylangani-
da oʻzbek tilida ish yuritish, nutq soʻzlash, turli uslublardagi xatlar 
va ish qog‘ozlarini yoza olish, qarashlarini erkin ifodalagan holda 
fikrini boshqalarga nutqning yozma va og‘zaki shakllarida еtkazish 
malakasiga ega bo‘ladi. Oʻquvchi shaxsi egallashi lozim bo‘lgan bu 
malakalar ona tili darslarida og‘zaki va yozma matnlar yaratish ja-
rayonida shaklanadi.