Loyiha muallifi mehriniso xudaybergenova qalb gavhari o‘zbekiston ijodkor yoshlar to‘plami

TA'LIM MUASSALARIDA MA'NAVIY-MA’RIFIY 
ISHLAR SAMARADORLIGINI OSHIRISHDAGI 
MUOMMOLA 
Annotatsiya: Ushbu maqolada ta'lim muassalarida ma‘naviy-ma‘rifiy ishlar 
samaradorligini oshirish, yoshlarni ma'naviyatini yuksaltirish, ma'rifiy ishlarga jalb 
qilish, yoshlarni tarbiyasida ma‘naviy-marifiy ishlarning o'rni va ahamiyati, undagi 
erishilgan yutuqlar va muommolarni aniqlash, bartaraf etish chora tadbirlarini 
ko‘rsarilgan. 
Kalit so’zlar: Ma‘naviyat, ma‘rifat, yoshlarni ma‘naviy salohiyatini yuksaltirish, 
ma‘rifiy ishlar samaradorligi, ma‘naviy-marifiy ishlardagi yutuqlar va muommolar. 
Ushbu kunda zamon talablariga binoan eng katta qaratilayotgan e‘tiborlardan 
biri yoshlarimizni ma‘naviy-ma‘rifiy salohiyatini oshirishdir. Zamonamizning 
dolzarb mavzularidan biri desam mubolag‘a bo‘lmaydi. Ta‘lim muassasalarida 
ma‘naviy-ma‘rifiy ishlarni to‗g‗ri yo‗lga qo‗yish–ma‘rifat va madaniyat borasida olib 
borilayotgan islohotlarni mustahkamlashda asosiy omillaridan biri sanaladi. 
Mamlakatimizdagi ma‘naviy tiklanishning hozirgi bosqichida fuqaroni, xususan 
o‗quvchi-yoshlarni milliy istiqlol g‗oyalari ruhida tarbiyalashning ahamiyati tobora 
oshmoqda. Shu bois, o‗rta maxsus ta‘lim muassalarida ma‘naviy-ma‘rifiy ishlar 
tizimini tubdan yangilash, isloh qilish O‗zbekistonning buyuk kelajagini 
ta‘minlashning bosh shartlaridan biri deb e‘tirof qilmoq kerak. Biz yoshlarimizning 
ma‘naviy salohiyatini oshirishimiz uchun eng avval ularning ongiga ma‘naviyat 
tuyg‘ularni singdirishimiz kerak. Buning uchun biz ma‘navigation tushunchasi nima 
ekanligini anglab olishimiz zarur. ―Ma‘naviyat–insonni ruhan poklanishi, qalban 
ulg‘ayishiga chorlaydigan, odamning ichki dunyosi, irodasini baquvvat, iymon-

---

42 
e‘tiqodini butun qiladigan, vijdonim uyg‘oladigan beqiyos kuch, uning barcha 
qarashlarining mezonidir.‖ Demak ma‘naviyat keng ma‘noli so‘z desak mubolag‘a 
bo‘last ekan. Ma‘naviyat tushunchasi jamiyatimizdagi, insonlar hayotidagi diniy, 
axloqiy, ruhiy, mafkuraviy, ma‘naviy, ma‘daniy, ma‘rifiy, g‘oyaviy, ilmiy 
qarashlarining majmuasidir. Biz bu qarashlarining umumlashtirilgan holiday bitta 
tushuncha bilan ifoda etamiz bu bo‘lsa–―Ma‘naviyat‖dir. Bugungi kunda 
yoshlarimizni ma‗naviyatini oshirishga qaratilayatgan e‘tibor katta. Buning isboti 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 2019-yil, 19 mart 
kuni yoshlarga eʼtiborni kuchaytirish, ularni madaniyat, sanʼat, jismoniy tarbiya va 
sportga keng jalb etish, ularga axborot texnologiyalaridan foydalanish 
koʻnikmalarini singdirish, yoshlar oʻrtasida kitobxonlikni targʻib qilish, xotin-
qizlar bandligini oshirish masalalariga bagʻishlangan videoselektor yigʻilishi 
oʻtkazildi. Mamlakatimiz aholisining 30 foizini 14 yoshdan 30 yoshgacha boʻlgan 
yigit-qizlar tashkil etadi. Ularning taʼlim olishi, kasb-hunar egallashi uchun keng 
sharoit yaratilgan. Shu bilan birga, yoshlarning boʻsh vaqtlarini mazmunli
oʻtkazishni tashkil etish dolzarb masala hisoblanadi. Yoshlar qanchalik maʼnaviy
barkamol boʻlsa, turli yot illatlarga qarshi immuniteti ham shunchalik kuchli boʻladi. 
Maʼlumki, davlatimiz rahbari ijtimoiy, maʼnaviy-maʼrifiy sohalardagi ishlarni yangi 
tizim asosida yoʻlga qoʻyish boʻyicha 5 ta muhim tashabbusni ilgari surgan edi. 
Ushbu 5 ta tashabbus haqida qisqa qilib to‗xtalamiz: 
Birinchi tashabbus yoshlarning musiqa, rassomlik, adabiyot, teatr va 
sanʼatning boshqa turlariga qiziqishlarini oshirishga, isteʼdodini yuzaga 
chiqarishga xizmat qiladi. Ikkinchi tashabbus yoshlarni jismoniy chiniqtirish, sport 
sohasida qobiliyatini namoyon qilishlari uchun zarur sharoitlar yaratishga 
yoʻnaltirilgan. 
Uchinchi tashabbus aholi va yoshlar oʻrtasida kompyuter texnologiyalari va 
internetdan samarali foydalanishni tashkil etishga qaratilgan.
Toʻrtinchi tashabbus yoshlar maʼnaviyatini yuksaltirish, ular oʻrtasida 
kitobxonlikni keng targʻib qilish boʻyicha tizimli ishlarni tashkil etishga 
yoʻnaltirilgan.
Beshinchi tashabbus xotin-qizlarni ish bilan taʼminlash masalalarini nazarda 
tutadi. Buning barchasi yoshlarimizni ma‘naviy-ma‘rifiy ishlarda faolligini oshirish 
ularning komil inson qilib tarbiyalashga qaratilmoqda. Biz avvalo yoshlarimizni 
ma‘naviy-ma‘rifiy salohiyatini oshirishimiz uchun ta‗lim muassalarida ularning 
maktabga borganidan yuksak ma‗naviyatli qilib, vatanga muhabbat, sadoqat 
tuyg‘ularini shakllantirishimiz kerak. Buning uchun biz ta‗lim muassalarida 
ma‘naviy-marifiy ishlarni to‗gri tashkil qilishimiz yoshlarimizga qiziqarli tarzda 
ularni jalb eta olishimiz lozim. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov ta‗kidlaganidek 
― Oldimizda nihoyatda muhim, kelajagimizni hal qiluvchi yangi vazifa turibdi. Bu 

---

43 
vazifa erkin fuqarolik jamiyatining ma‗naviyatini shakllantirishda, boshqacha 
aytganda, ozod, opz haq-huquqini yaxshi taniydigan, boqimandalikning o‘zi uchun or 
deb biladigan, o‗z kuchi va ahliga ishonib yashaydigan, ayni zamonda o‗z shaxsiy 
manfaatlarini xalq, vatan manfaatlari bilan uyg‘un holda ko‗radigan yoshlarni, komil 
insonlarni tarbiyalashdan iboratdir‖ . Ma‗lumki tarbiya inson shaxsi ma‗naviyatini, 
e‘tiqodini, o‘zini anglash, yon atrofga bo‗lgan munosabatini shakillantirishga 
qaratilgan jarayondir. Shunday ekan, ushbu jarayon mutanosibligini ta‘minlashda 
ta‗lim tarbiya ishini uyg‗un tarzda olib borish lozim. Ta‗lim orqali yoshlarni 
ma‘naviy-ma‘rifiy ishlarda samaradorligini oshirish yoshlarni hayotda o‗z o‘rinlarini 
topishdan ma‗lum bir kasb-hunarni o‗rganish bilan birga, kelajakda o‗z o‗rnilarini 
topishdan samara beradi.
Xalqning ma‗naviyati va madaniyati, uning haqiqiy tarixi va o‗ziga xosligi, 
qayta tiklanayotganligi, jamiyatimizni yangilash va taraqqiy ettirish yo‗lida 
muvaffaqiyatli ravishda olg‘a siljitishda hal qiluvchi, ta‗bir joiz bo‗lsa, boshlovchi 
ahamiyatiga egadir. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta‗kidlaganidek ―Huquqiy 
demokratik adolatli davlat qurishni maqsad qilib qo‘ygan ekanmiz, xalqimizning 
madaniy va eng nozik tuyg‘ularini, chuqur falsafiy, siyosiy, huquqiy tushunchalarini 
o‗zida mujassam etadigan ma‗naviyatni yuksaltirish asosiy va ustivor vazifalardan 
biriga aylandi ― . Ushbu fikrlarini izohlaydigan bo‘lsak biz kuchli jamiyat qurishimiz 
uchun yoshlarimizni ma‘naviy-ma‘rifiy ishlardagi faolligini oshirishimiz kerak. 
Bugungi kundagi harakatlarimiz o‘z samarasini ko‘rsatmoqda desak mubolag‘a 
bo‘lmaydi. Bunga misol tariqasida bugungi kunda ta‗lim muassalarida ma‘naviy-
marifiy ishlarni samaradorligi ancha yuqori darajada yetgan buni isboti tariqasida biz 
mamlakatimizning eng chekka joylarida ham olib borilayotgan targ‘ibot ishlaridir. 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 26-martdagi 5040-son Qaroriga 
muvofiq olib borilayotgan ishlar bugungi ta‗lim muassalarida ma‘naviy-marifiy 
ishlarni samaradorligi oshirishdagi muommolarni bartaraf etib kelinmoqda. Ushbu 
qaror ―Ma‘naviy-marifiy ishlar tizmini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlar 
to‘g‘risida‖. Ushbu qarorning qisqacha qilib mazmunini yoritadigan bo‘lsak 
―Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar va bunyodkorlik 
ishlari natijasida xalqimizning ongu tafakkuri, dunyoqarashi o‗zgarmoqda. 
Yurtimizda huquqiy davlat, fuqarolik jamiyatini barpo etishda ―Milliy tiklanishdan 
— milliy yuksalish sari‖ degan hayotbaxsh g‗oyaning ahamiyati tobora ortib 
bormoqda. Bu borada olib borilayotgan muhim ishlarga qaramasdan, ijtimoiy, 
iqtisodiy va siyosiy sohalardagi yangilanishlar jarayonida ma‘naviy-ma‘rifiy 
islohotlarning samaradorligiga to‗siq bo‗layotgan bir qator tizimli muammolar 
saqlanib qolmoqda.Xususan, ma‘naviy-ma‘rifiy jarayonlarni tashkil etishda yaxlit 
tizim mavjud emas, xalqimiz, ayniqsa yoshlarni ma‘naviy tahdidlardan himoya qilish 
borasida yetarli darajada tashkiliy-amaliy va ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmayapti, 

---

44 
ushbu yo‗nalishda davlat tashkilotlari, fuqarolik jamiyati institutlari, ommaviy 
axborot vositalari hamda xususiy sektorning ijtimoiy hamkorligi samarali yo‗lga 
qo‗yilmagan‖ . Ushbu qarorga muommolar o‘rtaga qo‘yilgan yoshlar, jamiyat 
hayotimizdagi eng dolzarb muommolar keltirilgan ushbu muommolarga yechim 
tariqasida ustuvor yo‘nalishlar belgilangan ushbu ustuvor yo‘nalishlar natijasida 
bugungi kunda yoshlarimizni ma‗naviyatini oshirishga qaratilayatgan chora tadbirlari 
olib borilmoqda. 
Xulosa qilib shuni ta‘kidlashimiz joizki biz ta‘lim sohasida ma‗naviyatini 
yuksaltirish 
yoshlarimizni 
kitobxonlikka 
jalb 
qilsak 
bizning 
eng 
katta 
yutuqlarimizdandir. Ta‘lim muassalarida ma‘naviy-marifiy ishlarni olib borsak, 
targ‘ibot ishlarni yo‘lgaqo‘ysak natijaga erishamiz. Ma‘naviyat va ma‘rifat davlat 
ichki hayotidagi bir butunlikni, odamlar ruhiyatidagi ko‗tarinkilik va kelajakka 
ishonchni, aql zakovat yuksakligini, o‗z faoliyatida tinchlikni, millatlararo 
hamjihatlikni barqaror rivojlantirish yo‗lini aniq belgilashdagi o‗z fuqarolarning 
orzuumidlarini, manfaatlarini ifoda eta bilish, uni buyuk kelajak sari harakatga 
yo‗naltirish va unga rahbarlik qilish salohiyati hisoblanadi. Biz ta‘lim sohasida 
ma‗naviyatini yuksaltiriShimizu bizning eng katta yutig‘imiz hisoblanadi. Ushbu 
maqolada yuqorida to‘laqonli qilib yoritib o‘tgan mavzumizga xulosa qilib shuni 
aytishimiz mumkinki ta‘lim muassalarida ma‘naviy-marifiy ishlarni samaradorligi 
oshirishdagi muommolarni avvalo belgilab olishimiz, yoshlarimizni jalb qiladigan 
ulani qiziqtirgan mavzularda targ‘iborat ishlarini olib bo‘lishimiz ma‘naviy-marifiy 
ishlarni samaradorligi oshirishga qaratilgan e‘tiborni kuchaytirishimiz kerak. 
Shundagina biz ko‘zlagan maqsadimizga erishamiz, yuksak cho‘qqilarni zarur etamiz 
Kelajagimiz–biz yoshlarni qo‘lida‖ biz qancha yoshlarimizni komil inson qilib 
tarbiyalashga kelajagimiz shuncha mustahkam bo‘ladi.