Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti
Dastlabki va keyingi tergov harakatlarini o‘tkazish
Download 4.6 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Talon-toroj jinoyatini tergov qilish bo‘yicha ekspertizalar tayinlash.
- Nazorat savollari: 1.
- Kazuslar 1-kazus
- O‘g‘irlik, talonchilik va bosqinchilik jinoyatlarining kriminalistik tavsifi
- O‘g‘irlik jinoyat ishlari bo‘yicha aniqlanishi lozim bo‘lgan holatlarga quyidagilar kiradi
|
Dastlabki va keyingi tergov harakatlarini o‘tkazish Hujjatlar talon-toroj jinoyatlarini tergashda muhim dalillardan biri hisoblanadi. Talon-toroj jinoyatlarini tergashda tergovchi hujjatlarni to‘plash, ko‘zdan kechirish va tekshirish ishlarini amalga oshiradi. Tergovchi mutaxassis-buxgalter yordamida muhrlangan hujjatlarni to‘playdi, zarur hollarda me’yoriy hujjatlarni tegishli korxonalardan talab qilib oladi. Tergovchi to‘plagan barcha hujjatlarni diqqat bilan tahlil qiladi, ularni tekshirib chiqadi. Hujjatlarni tekshirish usullari uch turga bo‘linadi: 1) ayrim xisob-kitob hujjatlarini tekshirish usuli; 2) bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq operatsiyalarni ifoda etuvchi bir necha hujjatlarni tekshirish usuli; 3) bir turdagi xodimlarning harakatini ifoda etuvchi hujjatlarni tekshirish usuli. Ayrim hisob-kitob buxgalteriya hujjatlari o‘rnatilgan tartib bo‘yicha tekshiriladi, ya’ni hujjatlarda barcha zaruriy rekvizitlarning borligi va ularda shubhali rekvizitlarning bor yoki yo‘qligi aniqlanadi. Hujjatlar forma bo‘yicha tekshirib ko‘rilgandan keyin arifmetik va normativ tekshiruvdan o‘tkaziladi. Arifmetik tekshiruvda hujjatlardagi gorizantal va vertikal grafalarda chizilgan yozuvlar (raqamlar) solishtirib tekshiriladi. Normativ tekshiruvda esa hujjat mazmunining harakatdagi normativ aktlarga - instruksiyalar, nizomlar, qoidalar, xarajat, chiqim normalariga mos kelishi tekshiriladi.
398
Bir-biri bilan bog‘liq o‘zaro operatsiyalarni ifoda etuvchi bir necha hujjatlarni tekshirishda muqobil tekshiruv va o‘zaro nazorat usullardan foydalaniladi. Muqobil tekshiruv usulida bir turdagi hujjatlarning turli nusxalarini bir-biri bilan o‘zaro solishtirib tekshirishdir. Bu nusxalar bir tashkilotning turli bo‘limlaridan yoki bir necha tashkilotlardan olinishi mumkin. O‘zaro nazorat usulida bir turdagi operatsiyaning turli hujjatlarda ifoda etilishi solishtirib tekshiriladi. O‘zaro nazorat usuli har bir xo‘jalik operatsiyasining turli buxgalteriya hujjatlarida ifoda
etilishiga asoslangan. Buxgalteriya hujjatlari boshqa turli-tuman boshqa hujjatlar bilan solishtirib ko‘rilishi mumkin. Masalan, kortateka va omborlardagi jurnal yozuvlari bilan transport hujjatlari, mehnat daftarchalari, moddiy javobgar shaxsning yozuvlari va boshqalar. Buxgalteriya hujjatlarini tekshirishning xususiy usullari ham mavjud. Ularga quyidagilar kiradi: 1) tovar-moddiy qimmatliklar va pul mablag‘lari harakatini bevosita ifoda etuvchi kirim-chiqim hujjatlaridagi ma’lumotlarni ushbu operatsiyani boshqa tarzda ifoda etuvchi hujjatlar-ma’lumotlar bilan solishtirib ko‘rish; 2) moddiy-tovar boyliklarni olish va berish operatsiyasini ifoda etuvchi hujjatlardagi ma’lumotlarni birinchi operatsiya bilan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan boshqa operatsiyalarni ifoda etuvchi hujjat ma’lumotlari bilan solishtirib ko‘rish; 3) moddiy-tovar boyliklarning bir joydan boshqa joyga ko‘chirilganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ular tashib o‘tkazilgan taralar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan solishtirib ko‘rish; 4) buxgalteriya hisoboti to‘g‘risidagi ma’lumotlarini tezkor uchyot ma’lumotlari bilan solishtirib ko‘rish; 5) nazorat kassa tasmasidagi ma’lumotlarni kassa cheklar ma’lumotlari bilan solishtirib ko‘rish; 6) pul mablag‘lari va moddiy tovar boyliklarni berish to‘g‘risidagi pul vositalari va moddiy tovar boyliklarni yozish va berish uchun asos bo‘lgan hujjatlardagi ma’lumotlar bilan solishtirib ko‘rish. Bir turdagi qiymatlarning harakatini ifoda etuvchi hujjatlarni tekshirish usuli moddiy qiymatlar harakatining odatdagi tartibdan noto‘g‘ri chetga chiqib ketganligini aniqlash maqsadida qo‘llaniladi. Bu usul yordamida hujjatlardagi dastlabki yozuvlar tiklanib, talon-toroj
399
jinoyati sodir etilganlik fakti aniqlanadi. Ushbu usul quyidagi holatlarni aniqlashda qo‘llaniladi: 1) buxgalteriya hisobi o‘z holiga tashlab qo‘yilgan, chalkashtirilgan bo‘lsa; 2) buxgalteriya hisobi reestrlari tasodifan yoki qasddan yo‘q qilingan bo‘lsa; 3) dastlabki hujjatlar to‘liq xajmda mavjud bo‘lsa-da,tahliliy hisobdagi ishlarni qisqartirishni taqozo etmagan bo‘lsa; 4) tahliliy hisob etarli darajada detallashtirilmagan bo‘lsa, mavjud suiiste’mollikni aniqlash uchun tahliliyhisob o‘rniga miqdoriga oid va sortli hisobni tiklash zarur bo‘lsa. Hisob-kitob tiklangandan keyin moddiy qiymatlarning odatdagi aylanishdan chetga chiqib ketganligi aniqlanadi. Hisob yozuvlarini tiklash yoppasiga, tanlab o‘tkaziladigan, to‘liq va natura turlarga bo‘linadi. Yoppasiga tiklashda ma’lum bir davr oralig‘i ichida bajarilgan ma’lum moddiy qiymatlarning barcha nomlari bo‘yicha tiklanadi. Tanlab o‘tkaziladigan tiklashda esa ayrim hisob yozuvlari yoki ayrim qiymatlarning nomlari tiklanadi. Hisob yozuvlarini to‘liq va noto‘liq hisobga olishning xususiy usullari to‘g‘risida yuqorida bayon etildi. Hisob yozuvlarini noto‘la ravishda tiklashham mavjud bo‘lib, unga qoldiqlarni kontrol solishtirib ko‘rish kiradi. Qoldiqlarni nazorat tarzida solishtirib tekshirish usulining mohiyati shundan iboratki, bu usul orqali tekshirilayotgan ma’lum davr, vaqt oralig‘ida inventarizatsiyaviy vedomostga bir xil turdagi tovarlardan qolgan qoldiqlar bilan tovarlarning harakatdagi bo‘lgan miqdori tekshirilib ko‘riladi. Dastlabki tergovdagi so‘roqqa muvofiq ravishda, kriminalistika taktikasi tavsiya etgan usullar asosida talon-toroj jinoyati bo‘yicha so‘roq qilishga puxta tayyorgarlik ko‘rish lozim. So‘roqqa tayyorlash jarayonida tergovni rejalashtirish lozim. Oldindan o‘ylab tuzilgan reja asosida so‘roqni olib borish uni to‘g‘ri tashkil etishga va tergovchi tomonidan boshqa holatlarni aniqlashga imkon beradi. Tergovni olib borish jarayonida tegishli ravishda guvohlarni guruhlarga ajratib olish zarur. Ular quyidagicha: 1. Talon-toroj jinoyati sodir bo‘lgan tashkilot rahbarlari, buxgalterlariham davlat mulki o‘zlashtirilganiga ma’lum darajada aybdordirlar, ba’zan esa mansabdor shaxs bilan aloqador bo‘lib chiqishi ham mumkin. 400
Shuning uchun ham tergovchi bunday guvohlarni so‘roq qilishda nihoyatda ehtiyot bo‘lishi kerak, chunki ular tergovni chalkashtirishi yoki yo‘nalishni boshqa tarafga o‘zgartirib yuborishlari mumkin. 2. Talon-toroj qilingan mulk bilan bevosita aloqador bo‘lgan ishchilar. Bu ombor xodimlari, mulkni yuklash-tushirishda ishtirok etgan hamda ortiqcha mulk hosil qilinishini bilgan ishchilar bo‘lishi mumkin. Bunday guvohlarning ko‘rsatuvlari o‘zlashtirish faktlarini, o‘zlashtirilgan mulkning miqdori, jinoyat bir guruh shaxslar tomonidan sodir qilingan bo‘lsa, ishtirokchilarning kimligini, ishtirokchilardan har birining jinoyatdagi rolini aniqlashga ma’lum darajada yordam beradi. Bunday guvohlarni so‘roq qilish ko‘pincha ijobiy natija beradi. 3. Talon-toroj qilingan mulkni tashishda yordam bergan shaxslar. Bular avtomashina shofyorlari, yukni olib borishda ishtirok etgan shaxslar, ya’ni ishchilar bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha ma’lum joyga yuk olib borgan, lekin marshrut yo‘l varaqasida aks ettirilmagan bo‘lsa shofyorlar guvoh tariqasida qatnashadilar. 4. Yuqori turuvchi tashkilot xodimlari, taftishchi va nazoratchilar. Guvohlarni ko‘rsatuv berish mazmuniga qarab yana uch guruhga bo‘lish mumkin. Birinchi guruhdagi guvohlar o‘z xizmat mansabidan foydalanib talon-toroj ishlari yuzasidan bo‘lgan faktlarni bo‘rttirib ko‘rsatishga harakat qiladilar. Bular korxona, muassasalarning buxgalterlari, taftishchilari va rahbarlari bo‘lishi mumkin. Ularni so‘roq qilishda ko‘rsatuvlarini aniqlashtirib, hujjatlarga asoslangan holda isbotlashlari va atroflicha tushuntirib berishlari talab qilinadi. Ikkinchi guruh guvohlar aniqlangan kamomad, ortiqcha mahsulotlarni yashirib qolishga urinadilar. Shuning uchun ham ularning ko‘rsatmalarini diqqat bilan tinglash, hodisani to‘g‘ri baholash muhim ahamiyatga ega. Uchunchi guruh guvohlarga jinoyatni fosh etish zarur faktlar ma’lum bo‘lsa ham bu haqida hech narsa bilmasliklarinipesh qiladilar. Aslida ular talon-toroj qilgan shaxslar bilan aloqada bo‘ladilar. Bular shofyorlar, yuk tashuvchilar, qorovullar, oddiy sotuvchilar va boshqalardan iborat muhim guvohlar hisoblanadi. Agar ish bo‘yicha bir necha gumon ostidagi shaxslarni so‘roq qilishga to‘g‘ri kelsa, tergovchi avvalo so‘roqni kimdan boshlash masalasini to‘g‘ri hal qilish, ish uchun katta ahamiyat kasb etadi. So‘roqni avvalo jinoyatning ikkinchi darajali ishtirokchilaridan boshlash zarur, bunday ishtirokchilar ko‘pincha jinoyatga tasodifan 401
qo‘shilib qolgan shaxslar bo‘ladi va ob’ektiv ko‘rsatuv berishga harakat qiladilar. Talon-toroj jinoyatini tergov qilish bo‘yicha ekspertizalar tayinlash. Davlat va jamoat mulkini talon-toroj qilish jinoyatlarini tergashda turli-tuman masalalarni u yoki bu turdagi ekspertizalarni tayinlash orqali hal qilinadi. Talon-toroj jinoyatlarini tergov qilishda ko‘pincha sud buxgalteriya, tovarshunoslik, kriminalistik, qurilish texnika, texnologik tayinlanadigan tayinlanadi.
Nazorat savollari: 1. Davlat mulkini talon-toroj qilish jinoyatlarni kriminalistik tavsifi qanday? U qaysi elementlarni o‘rganadi va kriminalistikaning boshqa bo‘limlari bilan aloqasi qanday? 2. O‘zgalar mulkini talon-toroj qilish jinoyatini tergov qilishning taktik masalalari yuzasidan fikr bildiring. Muayyan bir jinoyat yuzasidan xususiy kriminalistik uslubiyot shakllantirishga harakat qilib ko‘ring.
1.
Tijorat bank raxbari Amonov F. fuqaro 1953 yilda tug‘ilgan Jalolov B. bilan muassasa balansidan chiqarilishi rejalashti-rilgan moddiy qimmatliklarni odindan til biriktirib, moddiy boylik orttirish maqsadida rializatsiya qilib kelgan. Oxirgi amalga oshirilgan jinoiy operatsiya bank muassasasiga tegishli “Nexia” rusumli avtotransport vositasini rializatsiya qilish bilan bog‘liqligi aniqlandi. Unga ko‘ra jinoyatchilar avtotransport vositasi tannarxini tushirish maqsadida undagi ayrim detallarni echib olib, yashirib qo‘yishgan. SHundan so‘ng, realizatsiya qilinayotgan ob’ekt rasmga tushirilib, auksionga qo‘yilgan. Auksion natijalariga ko‘ra fuqaro Jalolov B. “Nexia” rusumli avtotransport vositasini 5 000 000 so‘mga sotib olgan. Olib qo‘yilgan detallar o‘z o‘rniga qo‘yilib, Sereli bozorida 5800 AQSH dolloriga sotib yuborilgan.
402
Holatni kriminalistik tahlil eting. Jinoyatni isbotlash mexanizmi qay tarzda amalga oshirilishi lozim? Ayblanuvchilarni so‘roq qilishda tergovchi qanday taktikadan foydalanishi zarur? Sizningcha holat yuzasidan qanday tergov harakatlarini olib borish tergov ishi samaradorligini oshirishga xizmat qiladi?
Davlat korxonasi va Fayz holding o‘rtasida mahsulot etkazib berish to‘g‘risida shatnoma imzolandi. Davlat korxonasi mansabdor shaxsi “Fayz” xolding boshqaruvchisi bilan oldindan til biriktirib sotib olinayotgan mebellar tannarxini yuqori ko‘rsatgan va o‘rtadagi farqni o‘zaro bo‘lishib olish bo‘yicha kelishgan. Shartnoma 20 000 000 so‘mga baholangan. Holatni kriminalistik tahlil eting. Jinoyatni isbotlash mexanizmi qay tarzda amalga oshirilishi lozim? Ayblanuvchilarni so‘roq qilishda tergovchi qanday taktikadan foydalanishi zarur? Sizningcha holat yuzasidan qanday tergov harakatlarini olib borish tergov ishi samaradorligini oshirishga xizmat qiladi? 27-MAVZU: O‘G‘IRLIK, TALONCHILIK VA BOSQINCHILIK JINOYATLARINI TERGOV QILISH O‘g‘irlik, talonchilik va bosqinchilik jinoyatlarining kriminalistik tavsifi. O‘g‘irlik jinoyatlari bo‘yicha aniqlanishi lozim bo‘lgan holatlar. O‘g‘irlik jinoyatlarini tergov qilish xususiyatlari. Talonchilik va bosqinchilik jinoyatlari bo‘yicha aniqlanishi lozim bo‘lgan holatlar. Talonchilik va bosqinchilik jinoyatlarini tergov qilish xususiyatlari.
O‘g‘rilik jinoyati eng ko‘p tarqalgan jinoyatlardan hisoblanib, mazkur jinoyatlarning bevosita ob’ektlari davlat, jamoat yoki fuqarolarning shaxsiy mulklari hisoblanadi. 403
Yodda saqlang! O‘g‘irlik - davlat, jamoat va shaxsiy mulklarning yashirin ravishda o‘zlashtirishdan iborat. Talonchilik jinoyati deganda – jabrlanuvchiga nisbatan zo‘rlik ishlatib yoki ishlatmasdan mulkni ochiqchasiga talash tushuniladi. Bu harakat o‘zgalar mulkimi ochiqdan ochiщ zo‘rlik ishlatib qo‘rqitish yo‘li sodir qilinadi. Bosqinchilik jinoyati deyilganda esa, jabrlanuvchining shaxsiy mulkimi uning sog‘lig‘i yoki hayoti uchun xavfli bo‘lgan zo‘rlik ishlatib yoki zo‘rlik ishlatish yo‘li bilan qo‘rqitib egallash tushuniladi.
Mulkka qarshi tajovuzlar orasida o‘g‘riliklar ayniqsa keng tarqalgan. O‘z xususiyatiga ko‘ra ular: kvartiradan, davlat va nodavlat ob’ektlari (do‘konlar, mehmonxonalar, sanatoriylar va sh.k.)dan o‘g‘riliklar, kissavurlik, transport vositalarini o‘g‘irlash va boshq. O‘g‘irlik jinoyati sodir etilgan joy va uning manzili jabrlanuvchi, mansabdor shaxslar, qorovul, guvoh, surishtiruv organ lari vakillari bergan ma’lumotlarda aniq ko‘rsatilgan bo‘ladi. O‘g‘irlik jinoyatining sodir etilishi vaqti, usuli va qanday texnikaviy vositalardan foydalanganligi voqea joyini
ko‘zdan kechirishda aniqlanadi, shuningdek o‘g‘irlik jinoyatini tergashda aniqlanishi lozim bo‘lgan barcha holatlar dastlabki tergov harakatlarini o‘tkazish davrida aniqlanadi.
holatlarga quyidagilar kiradi: 1) o‘g‘irlik jinoyati haqiqatan ham sodir etilganligi; 2) o‘g‘irlik jinoyati sodir etilgan joy (korxona, muassasa, tashkilotlarning aniq nomi va joylashgan joyi, jabrlanuvchining manzili),vaqti va qo‘llangan usuli; 3) o‘g‘irlangan mulk kimga tegishli ekanligi (korxona, muassasa, tashkilot yoki fuqarolar); 4) aniq nima o‘g‘irlanganligi, o‘g‘irlangan mulkning belgilari, uning soni va narxi; 5) o‘g‘irlik jinoyatini sodir etishda qanday texnika vositalaridan foydalanganligi; 6) o‘g‘irlik kimlar tomonidan sodir etilganligi, ishtirokchilar va 404
ularning vazifalari; 7) o‘g‘irlangan mulk kimga beril gan yoki sotilganligi; 8) keltirilgan zarar miqdori; 9) o‘g‘irlik jinoyatining sodir etilishiga olib kalgan saban va holatlar; 10) keltirilgan modniy zararni qoplash uchun qanday chora-tadbirlar ko‘rish talab etiladi.
O‘g‘rilikni tergov qilish hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirishdan boshlanadi. U tergovchi, tezkor xodimlar, mutaxassis- kriminalist, xizmat-qidiruv iti va kinolog, ichki ishlar organlarining profilaktika inspektoridan iborat tergov-tezkor guruhi tomonidan amalga oshirilgan holda ayniqsa samarali bo‘ladi.
umumiy tasavvur hosil qilib, uni ko‘zdan kechirish rejasini tuzgach, quyidagi masalalarni aniqlashi lozim: 1) o‘g‘ri binoga qanday kirgan; 2) qaysi predmetlarga qo‘l tekkizgan; 3) hodisa sodir bo‘lgan joyda qanday izlar qoldirgan; 4) bu erni hech kimga sezdirmasdan tark etgan bo‘lishi mumkinmi; 5) u o‘zi bilan yoki o‘z kiyimi, poyafzalida nimani olib ketgan (o‘g‘irlangan buyumlar; bo‘yoq, chang zarralari); 6) aybdorning kasb-kori, jismoniy xususiyatlari, binoda mo‘ljal olishini ko‘rsatuvchi belgilar aks etganmi. Jinoyatchilar necha kishi bo‘lgani, ular qanday harakat qilgani, qimmatbaho buyumlar saqlanadigan joyni
bilgan-bilmaganini aniqlash muhim vazifa hisoblanadi. Hodisa sodir bo‘lgan joyga kelgach, guruh a’zolari o‘g‘rilikni kim birinchi bo‘lib aniqlagani, sharoitda qanday o‘zgarishlar yuz bergani, ularning birortasi shubhali shaxslarni ko‘rgan-ko‘rmaganini aniqlash uchun shohidlar bilan so‘rov o‘tkaziladi. Agar o‘g‘rilik darhol aniqlangan bo‘lsa, tezkor xodimlar aybdorni «qaynoq izlari»dan qidirishni tashkil etadi. Binoga kirish yoki saqlash joylari (metall shkaflar, seyflar) ayniqsa sinchiklab tekshiriladi, chunki bu erda barmoq, poyafzal izlari, qulfni
405
buzish asboblari, kiyim tolalari, jinoyatchi tushirib qoldirgan narsalar (egov, iskana, oyna keskich va sh.k.) topilishi mumkin. Oziq-ovqat do‘konlari, dala hovlilari va omborlardan o‘g‘rilik sodir etilgan holda, jinoyatchilar iste’mol qilgan shokolad konfetlari, pishloq, olmada tish izlari qolgan bo‘lishi mumkin. To‘siqlarni buzayotib o‘g‘rilar tanasining biror joyini tilib olgan bo‘lishi, shu sababli qon izlari topilishi mumkin. Ko‘zdan kechirish jarayonida o‘g‘irlangan tovarlarning yorliqlari, pasportlarini, o‘xshash gazlama namunalarini olib qo‘yish kerak, chunki bu qidiruv tadbirlarini ancha engillashtiradi. Ko‘zdan kechirilayotgan ob’ektning tevarak atrofi ham tekshiriladi: bu erda avtotransport g‘ildiraklari, poyafzal izlari, jinoyat qurollari, o‘g‘irlangan mol- mulkning bir qismi topilishi mumkin. Jabrlanuvchilar va moddiy javobgar shaxslarni so‘roq qilish odatda ular voqea haqida qaysi holatlarda xabar topganini aniqlashdan boshlanadi. So‘roq qilinuvchi yo‘qolgan buyumlar va boyliklarni oxirgi marta qachon ko‘rgani, ular yo‘qolganini qachon aniqlagani, shuningdek o‘g‘irlangan mol-mulk qiymati va alohida belgilari aniqlanadi. Kvartira o‘g‘riliklariga doir ishlar bo‘yicha qo‘shnilar orasida jabrlanuvchida pul va boyliklar mavjudligidan xabardor odam bor- yo‘qligi, kvartirada begona shaxslardan oxirgi marta kim bo‘lgani aniqlanadi. Agar so‘roq qilinuvchi o‘g‘rilikni sodir etishi mumkin bo‘lgan muayyan shaxslarni aytsa, bunday gumonlar uchun nima asos bo‘lganini surishtirish kerak. Ushbu toifadagi ishlar bo‘yicha kechiktirib bo‘lmaydigan tergov harakatlari qatoriga guvohlarni so‘roq qilish ham kiradi. Kvartira o‘g‘riliklarini tergov qilishda – bu jabrlanuvchining oila a’zolari va qarindoshlari. Ular o‘g‘irlangan buyumlarning alomatlariga aniqlik kiritadi. Deraza oldida yoki hovlidagi so‘rida kunni kech qiladigan pensionerlar va qo‘shnilarni so‘roq qilish natijasida ham muhim ma’lumotlarni olish mumkin. Davlat va jamoat mulkini o‘g‘irlashga doir ishlar bo‘yicha qo‘riqlash xizmati xodimlarini so‘roq qilish zarur: ular o‘sha payt qaerda bo‘lgan, qo‘riqlanayotan ob’ekt yaqinida shubhali sub’ektlarga ko‘zi tushmaganmi, bu qachon bo‘lgan, ular nimasi bilan e’tiborni tortgan va h.k.. Agar jinoyatchilar o‘g‘rilikni sodir etish ustida yoki «qaynoq izlardan» borib ushlangan bo‘lsa, eng avvalo gumon qilinuvchilarni shaxsiy tintuv qilish va guvohlantirish, ularning kiyimini ko‘zdan kechirish, yashash joyida tintuv o‘tkazish zarur. Ushbu tergov
406
harakatlarini o‘tkazish jarayonida o‘g‘irlangan pullar va buyumlargina emas, balki ularning o‘ramlari, yorliqlari, jinoyat qurollari, binolarning tarxlari, jinoyatchilar kiyimi ham olib qo‘yiladi. Tintuv o‘tkazayotganda professional o‘g‘rilar odatda o‘g‘irlangan buyumlarni yashirish usullarini puxta ishlab chiqishlarini hisobga olish lozim. SHu sababli kvartiri bilan bir qatorda, barcha yordamchi xonalar, erto‘lalar, garajlar, qaznoqlarni ham tintuv qilish zarur. Ushlangunga qadar o‘g‘rilar ba’zan bir nechta o‘g‘riliklar sodir etishga ulgurgan bo‘ladi, tintuvda ushbu holatni hisobga olish zarur. SHu sababli nafaqat tergov qilinayotgan, balki ilgari sodir etilgan o‘g‘riliklarga tegishli buyumlar ham olib qo‘yiladi. Tintuv chog‘ida yaxshi niqoblangan xufyadonlarni topish uchun ta’sirchan asboblardan foydalanish lozim. Gumon qilinuvchini guvohlantirish, uning kiyimini ko‘zdan kechirish chog‘ida jinoyat sodir etilgan joyda ilashgan chang, gilam tuki, bo‘yoq va boshqa mikrozarralar topilishi mumkin. Ko‘zdan kechirilgan kiyim va poyafzal ekspertizaga yuborish uchun olib qo‘yilishi lozim. Gumon qilinuvchini so‘roq qilish odatda unda alibi bor-yo‘qligini aniqlashdan boshlanadi. Agar so‘roq qilinuvchi aybiga iqror bo‘lmasdan, o‘z alibisini bildirgan bo‘lsa, uning boshqa joyda bo‘lish tafsilotlari aniqlanadi. Jinoyatchini fosh qilish uchun o‘g‘rilik sodir etilgan joyda topilgan, tintuv va guvohlantirish chog‘ida olib qo‘yilgan ashyoviy dalillardan, shuningdek guvoh-shohidlar va boshqa
guvohlarning bildirilgan alibini rad
etuvchi ko‘rsatuvlaridan foydalaniladi. Agar gumon qilinuvchi o‘z aybiga iqror bo‘lgan bo‘lsa, undan jinoyatni sodir etishga tayyorgarlik ko‘rish tafsilotlarini, o‘g‘irlangan buyumlar va jinoyat qurollari yashirib qo‘yilgan joyni, sheriklari mavjudligi yoki mavjud emasligini aniqlash zarur. O‘g‘rilikni tergov qilishda sud ekspertizalari muhim rol o‘ynaydi. Ko‘pincha daktiloskopik, trasologik (qulfni buzish, poyafzal, avtoshina izlari bo‘yicha), mikroob’ektlarni tekshirish bo‘yicha ekspertizalar tayinlanadi.
Download 4.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|