Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti a. Xudaynazarov

Misol.  Buxoro  viloyatining  huquqiy  sohasi  hususiyatlarini  yaxshi  biladigan  tajribali  10  ta 
yurist-ekspertlar guruhi to‘rtta elementdan iborat bo‘lgan anketani to‘ldirib chiqishlari kerak. 
t/r 
Element 
B
a
ho
 
(ek
sp
er
t 
to
m
o
n
id
an
 b
er
ilad
i)
 
Y
u
ristni
ng
 ko
mp
et
ent
lig
i 
ko
ef
fit
sient
i 
(0
 d
an
 5 
or
alig
‘id
a 
ek
sp
er
t 
o‘
zig
a 
b
ah
o
 b
er
ad
i)
 
B
a
ho
ni
 a
so
sla
sh
 
(y
o
zm
a
 r
av
is
h
d
a 
ek
sp
er
t 
to
m
o
n
id
an
 
to
‘ld
ir
ilad
i)
 
B
a
ho
nin
g
 a
so
sla
ng
a
nli
g
i 
da
r
a
ja
si
 
(0
 d
an
 5 
or
alig
‘id
a, 
ta
d
q
iq
o
tc
h
i 
to
m
o
n
id
an
 am
alg
a 
o
sh
ir
ilad
i)
 
1 
Buxoro 
viloyatida 
huquqiy 
madaniyat qay darajada? 
(0  dan  5  ball  orasida  tanlang:  1  – 
“juda 
qoniqarsiz”, 
2 
– 
“qoniqarsiz”, 3 – “qoniqarli”, 4 – 
“yaxshi”, 5 – “a’lo”) 
 
 
 
 
2 
Buxoro  viloyatida  kelasi  yilda 
jinoyatlarning 
 
necha 
foizi 
ochilishi kutiladi? 
 
 
 
 
3 
Buxoro 
viloyati 
sud’yasi 
lavozimiga da’vogar Eshmatov T. 
 
 
 
 

144 
 
ning malakasiga baho bering 
(0  dan  5  ball  orasida  tanlang:  1  – 
“juda 
qoniqarsiz”, 
2 
– 
“qoniqarsiz”, 3 – “qoniqarli”, 4 – 
“yaxshi”, 5 – “a’lo”) 
4 
Buxoro 
viloyati 
sud’yasi 
lavozimiga  da’vogar  Toshmatov 
E. ning malakasiga baho bering 
(0  dan  5  ball  orasida  tanlang:  1  – 
“juda 
qoniqarsiz”, 
2 
– 
“qoniqarsiz”, 3 – “qoniqarli”, 4 – 
“yaxshi”, 5 – “a’lo”) 
 
 
 
 
Faraz  qilaylik,  10  ta  ekspert  anketadagi  to‘rtta  elementni  baholashdi  va  quyidagi  natijalar 
olindi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
0,8  0,9  0,85 
 
3 
60 
5 
1 
2,55 
51 
4,25 
0,85 
 
0,5  0,4  0,45 
 
5 
70 
1 
5 
2,25 
31,5 
0,45 
2,25 
 
1 
0,9  0,95 
 
4 
40 
4 
4 
3,8 
38 
3,8 
3,8 
 
0,9  0,9  0,90 
 
4 
50 
1 
2 
3,6 
45 
0,9 
1,8 
 
0,8  1 
0,90 
 
4 
90 
4 
4 
3,6 
81 
3,6 
3,6 
 
0,8  0,7  0,75 
 
3 
95 
5 
1 
2,25 
71,25 
3,75 
0,75 
 
0,7  0,8  0,75 
 
4 
48 
3 
5 
3 
36 
2,25 
3,75 
 
0,5  0,5  0,50 
 
5 
55 
2 
3 
2,5 
27,5 
1 
1,5 
 
0,6  0,6  0,60 
 
3 
60 
2 
2 
1,8 
36 
1,2 
1,2 
 
0,5  0,6  0,55  4 
70 
4 
5 
2,2 
38,5 
2,2 
2,75 
 
 
 
 
 
 
 
 
27,55  455,75  23,4 
22,25 
 
 
 
7,2 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3,83 
63,30 
3,25 
3,09 
 
 
 
 
 
 
 
 
0,64 
18,03 
1,44 
1,52 
 
 
 
 
 
 
 
 
16,66  28,49 
44,19 
49,27 

145 
 
Anketaning ikkita savoliga ishonchi baholar olindi, chunki ularning variatsiya koeffitsientlari 
33%  dan  kam  chiqdi.  Buxoro  viloyatida  aholining  huquqiy  madaniyati  darajasi  “yaxshi”  bahoni, 
jinoyatlarning  keyingi  yilda    fosh  qilinishi  darajasi  esa  63,3%  tashkil  etishi  bashorat qilindi,  ya’ni 
 va 
. Mos ravishda,  
 va 
. 
Endi  qolgan  ikkita  elementning  bahosi  ishonchligi  etarli  bo‘lmaganligi  sababli,  so‘rovning 
ikkinchi  bosqichi  o‘tkaziladi.  Balki  birinchi  bosqichda  ekspertlarda,  sud’yalikka  ikkita  nomzod 
haqida ma’lumot etarli bo‘lmagandir. Ekspertlarga olingan natijalar taqdim etiladi. Ma’lumki, o‘rta 
bahodan  ancha  pastroq  yoki  ancha  yuqoriroq  baho  bergan  ekspertning  ishonchliligi  past  bo‘ladi. 
Ikkinchi bosqichda, ushbu ishonchlilikni oshirish uchun, o‘rta bahodan ancha pastroq baho bergan 
ekspertlarga  o‘rta  bahodan  ancha  yuqoriroq  baho  bergan  ekspertlarlarning  asosnomalari  alohida 
taqdim etiladi. Anketada faqatgina ikkita element qoldiriladi.  
t/r 
Element 
B
a
ho
 
(ek
sp
er
t 
to
m
o
n
id
an
 b
er
ilad
i)
 
Y
u
ristni
ng
 ko
mp
et
ent
lig
i 
ko
ef
fit
sient
i 
(0
 d
an
 5 
or
alig
‘id
a 
ek
sp
er
t 
o‘
zig
a 
b
ah
o
 b
er
ad
i)
 
B
a
ho
ni
 a
so
sla
sh
 
(y
o
zm
a 
rav
is
h
d
a 
ek
sp
er
t 
to
m
o
n
id
an
 
to
‘ld
ir
ilad
i)
 
B
a
ho
nin
g
 a
so
sla
ng
a
nli
g
i 
da
r
a
ja
si
 
(0
 d
an
 5 
or
alig
‘id
a, 
ta
d
q
iq
o
tc
h
i 
to
m
o
n
id
an
 am
alg
a 
o
sh
ir
ilad
i)
 
3 
Buxoro 
viloyati 
sud’yasi 
lavozimiga da’vogar Eshmatov T. 
ning malakasiga baho bering 
(0  dan  5  ball  orasida  tanlang:  1  – 
“juda 
qoniqarsiz”, 
2 
– 
“qoniqarsiz”, 3 – “qoniqarli”, 4 – 
“yaxshi”, 5 – “a’lo”) 
 
 
 
 
4 
Buxoro 
viloyati 
sud’yasi 
lavozimiga  da’vogar  Toshmatov 
E. ning malakasiga baho bering 
(0  dan  5  ball  orasida  tanlang:  1  – 
“juda 
qoniqarsiz”, 
2 
– 
“qoniqarsiz”, 3 – “qoniqarli”, 4 – 
“yaxshi”, 5 – “a’lo”) 
 
 
 
 
So‘ng  qaytadan  anonim  so‘rov  o‘tkaziladi.  Balki  ayrim  ekspertlar  oldingi  bergan  baholarini 
o‘zgartirmasdan  yana  berishadi,  ayrimlari  esa  boshqalarning  asosnomalarini  o‘qib  chiqib,  o‘z 
kompetentliligini oshirib, fikrlarini o‘zgartirishadi va elementlarga  yangi  baho berishadi. Quyidagi 
natijalar olindi deb faraz qilamiz
.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
0,8  0,9  0,85 
5 
2 
4,25 
1,7 
0,37 
0,08 
 
0,6  0,6 
0,6 
4 
2 
2,4 
1,2 
0,07 
0,06 
 
1 
0,9  0,95 
5 
3 
4,75 
2,85 
0,41 
0,46 
 
0,9  0,9 
0,9 
4 
1 
3,6 
0,9 
0,11 
1,53 

146 
 
 
0,8 
1 
0,9 
5 
3 
4,5 
2,7 
0,39 
0,43 
 
0,8  0,7  0,75 
5 
2 
3,75 
1,5 
0,32 
0,07 
 
0,7  0,8  0,75 
4 
3 
3 
2,25 
0,09 
0,36 
 
0,7  0,6  0,65 
3 
2 
1,95 
1,3 
1,17 
0,06 
 
0,8  0,8 
0,8 
3 
2 
2,4 
1,6 
1,44 
0,07 
 
0,7  0,7 
0,7 
5 
3 
3,5 
2,1 
0,30 
0,34 
 
 
 
7,85 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
34,1 
18,1 
 
 
 
 
 
 
 
 
4,34 
2,31 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4,67 
3,47 
 
 
 
 
 
 
 
 
0,60 
0,44 
 
 
 
 
 
 
 
 
0,77 
0,66 
 
 
 
 
 
 
 
 
17,76 
28,82 
Anketaning  uchinchi  va  to‘rtinchi  elementi  uchun  ishonchi  baholar  olindi,  chunki  ularning 
variatsiya  koeffitsientlari  33%  dan  kam  chiqdi.  Buxoro  viloyatida  sud’yalikka  da’vogar  qiluvchi 
Eshmatov T. ning malakasiga berilgan o‘rta baho 4,34 ni, Toshmatov E. ga berilgan o‘rta baho esa 
2,31 ni tashkil qildi, ya’ni 
 va 
. Mos ravishda,  
 va 
. 
Ko‘rib  turganimizdek,  Delfi  usuli  ekspertli  baholashning  mukammal 
usullaridan  biridir.  Shu  bilan  birga,  mazkur  baholash  usuli  quyidagi 
kamchiliklarga ega: 
-
 
ekspertlar  malakasi  bir  hil  bo‘lmasligining  baholash  natijalariga 
ta’siri;  
-
 
ekspertlarga etarli boshlang‘ich ma’lumot taqdim etilmaganligi; 
-
 
savollarni aniq va ravshan tuzish doimo ham qo‘ldan kelmaydi; 
-
 
ba’zi ekspertlar yuzaki tahlil asosida baho berishadi; 
-
 
pessimizm,  optimizm  yoki  boshqa  emotsional  omillarning  natijaga 
ta’siri; 
-
 
ekspertlarning javob berishda xolis bo‘lmasligi; 
-
 
tashkiliy jihatdan yuzaga kelgan kamchiliklar. 
Shunday  qilib,  biz  mazkur  misolda  Delfi  usuli  yordamida  nafaqat 
ko‘rsatkichning  joriy  qiymatini  baholashni,  balki  uni  bashorat  qilishni 
o‘rgandik. Bundan tashqari, muqobil qarorlar ichidan maqbulini tanlashni 
ham misolda ko‘rdik. 
10.4.   TIZIMNING TASHQI VA ICHKI MUHIT OMILLARINI 
ANIQLASH, UNING MUAMMOVIY HOLATINI TASVIRLASH VA 

147 
 
STRATEGIYALARNI 
ISHLAB 
CHIQISH: 
SWOT-TAHLILI 
USULI. 
SWOT-tahlil  - tizimning ichki va tashqi muhiti omillarini aniqlashga 
yo‘naltirilgan operativ baholash, hamda strategik rejalashtirish usuli. Agar 
tizim omillarga ta’sir qila olsa, bunday omillar ichki omillar deyiladi. Agar 
tizim  omillarni  o‘zgartirishga    qodir  bo‘lmasa,  u  holda  bunday  omillar 
tashqi  omillar  deb  ataladi.  Agar  tashqi  omillar  ehtimollik  bilan  yuzaga 
kelsa,  u  holda  tavakkalli  tashqi  muhit  haqida  gapirsa  bo‘ladi.  Demak, 
mazkur  tahlil  usuli  tavakkallarni  aniqlashga  ham  yordam  beradi. 
Tizimning  barcha  ichki  omillari  -  kuchli  tomonlar  (strengths)  va  zaif 
tomonlar (weaknesses) ga bo‘linadi.  Tizimning barcha tashqi omillari esa 
- imkoniyatlar (opportunities) va tahdidlar (threats) ga bo‘linadi.   
SWOT-tahlili usulining afzalliklari: 
-
 
usuldan foydalanish maxsus bilimni talab qilmaydi; 
-
 
maqsadlarga ko‘ra tizimning tahlil qilinayotgan elementlarini tanlash 
bemalol kechadi (masalan, shaharni jinoyatchilik yoki huquqiy madaniyat 
holati nuqtai nazar tahlil qilish); 
-
 
Tizimning  ob’ektlari  turlicha  bo‘lishi  mumkin:  shaxs,  tashkilot, 
shahar, viloyat, mamlakat va xok. 
-
 
Miqdoriy  ma’lumot  yo‘qligida  ushbu  usul  sifatiy  tahlil  qilish 
imkoniyatini beradi. 
SWOT-tahlili usulining kamchiliklari: 
-
 
faqat  umumiy  omillar  aniqlanadi  va  maqsadga  erishish  chora-
tadbirlari alohida ishlab chiqilishi zarur; 
-
 
agar  mazkur  usul  qo‘llanishi  davomida,  malakali  mutaxassislarning 
fikrlari inobatga olinmasa, tahlil natijalari sub’ektiv bo‘lishi mumkin;  
-
 
omillar  kreativ  tarzda  aniqlanadi  va  gohida  omillar  orasida  birinchi 
va ikkinchi darajali omillar paydo bo‘lib qoladi; 
-
 
ushbu 
usul 
faqatgina 
muammoning 
boshlang‘ich  tahlilida 
qo‘llanilishi mumkin; 
-
 
tahlil  ko‘proq  holatning  statik  ko‘rinishini  beradi,  uning  dinamik 
ko‘rinishi esa chuqur tahlil qilinmay qoladi; 
-
 
miqdoriy  ma’lumot  mavjudligida  ushbu  usul  faqatgina  sifatiy 
tasvirlash bilan cheklanib qoladi; 
-
 
ushbu  tahlil  ko‘pincha  sub’ektiv  bo‘lib,  uni  olib  boruvchining 
dunyoqarashi va kasbiy tajribasiga bog‘liq bo‘ladi; 
-
 
ushbu  usulning  samarasini  oshirish  uchun  turli  sohalarga  oid 
ma’lumotlar  (sohalararo  axborot)  kerak  bo‘ladi,  ammo  mutaxassislar 

148 
 
bilimi  ko‘proq  bir  sohaga  yaqin  bo‘lganligi  tufayli  ko‘pincha  bunga 
imkoniyat bo‘lmaydi. 
SWOT-tahlilining maqsadi, vazifalari va bosqichlari.  
SWOT-tahlili aqliy hujumdan so‘ng o‘tkazilishi tavsiya etiladi, chunki 
aqliy  hujum  natijasida  tizimning  maqsadlari,  muammoviy  holati  va 
muammoning  sabablari  aniqlanadi.  Bu  sabablar  ichki  muhit  va  tashqi 
muhit omillariga bo‘linadi.  
SWOT-tahlilining  maqsadi  –  chora-tadbirlar  va  ularning  bajarilishi 
rejasini ishlab chiqish yoki ishlab chiqishga ko‘maklashish. 
SWOT-tahlilining  vazifalari  –  vaziyatni  tizimli  ravishda  tasvirlab 
berish,  muammoviy  holat  to‘g‘risida  xulosalar  chiqarish  va  strategik 
harakatlar  bo‘yicha  takliflar  ishlab  chiqarishdir.  Demak,  ushbu  usul 
muammoviy  vaziyatni  tahlil  qilib,  uni  to‘g‘ri  yoritib  berishga,  hamda 
strategiyalarni (qarorlarni) ishlab chiqishga qaratilgan. 
 
Rasm 10.6. SWOT-tahlili bosqichlari 
SWOT-tahlilda 
maxsus 
strategiyalar 
matritsasi 
qurilib, 
turli 
strategiyalar  ko‘rsatib  beriladi.  Bu  esa,  o‘z  navbatida,  ushbu  usulning 
amaliy  ahamiyatini  yanada  oshiradi  va  shu  tariqa  eng  to‘g‘ri  strategiyani 
tanlash juda oson kechadi. 
SWOT-tahlili bosqichlari quyidagilardan iborat:  

149 
 
1)
 
boshida tashqi muhit tahlil qilinadi, uning elementlari aniqlanadi va 
tizimga  ta’sir  etuvchi  tashqi  muhit  omillari  tahdid  va  imkoniyatlarga 
ajratiladi;  
2)
 
so‘ng  tashqi  muhit  omillari  ta’siri  sharoitida  ichki  muhit  tahlili 
amalga  oshiriladi,  ya’ni  ichki  muhit  elementlari  aniqlangach,  elementlar 
doirasidagi ichki muhit omillari kuchli va zaif tomonlarga ajratiladi;  
3)
 
keyingi  bosqichda  SWOT-matritsasi  qurilib,  strategiyalar  to‘plami 
aniqlanadi;  strategiyalar  baholangcha,  eng  yaxshi  strategiya  to‘g‘risida 
xulosa  qilinadi  va  uni  amalga  oshirish  bo‘yicha  chora-tadbirlar  taklif 
etiladi. 
Jadval 10.2.  
SWOT-matritsasi 
 
Barcha  omillar  ustuvorligiga  qarab  joylashtiriladi:  ustuvorlik  ballar 
bilan  o‘lchanadi.  Shu  bilan  birga,  tashqi  muhit  omillarining 
ustuvorliklaridan  tashqari  ehtimolliklari  ham  baholanadi.  Ehtimolliklar  – 
“yuqori ehtimolli”, “o‘rta ehtimolli” va “past ehtimolli” kabi tushunchalar 
yordamida baholanishi mumkin. 
SWOT-matritsasi  qurilganda  maxsus  to‘rt  katakli  jadval  qurililib, 
uning  ustunlarida  tashqi  muhit  omillari  –  imkoniyatlar  va  tahdidlar 
kesimida – ko‘rsatiladi, uning qatorlarida esa ichki muhit omillari – kuchli 
va zaif tomonlar kesimida – ko‘rsatiladi. 
Mazkur matritsadagi kataklar ma’nosi quyidagicha talqin etiladi: 

150 
 
-
 
KI  katagi  tashqi  muhit  imkoniyatlaridan  samarali  foydalanish 
maqsadida qanaqa kuchli tomonlaridan foydalanish lozimligini ko‘rsatadi; 
-
 
ZI  katagi  tashqi  muhit  imkoniyatlaridan  samarali  foydalanish 
maqsadida qanaqa zaif tomonlarni bartaraf etish lozimligini ko‘rsatadi; 
-
 
KT  katagi  tashqi  muhit  tahdidlaridan  samarali  saqlanish  maqsadida 
qanaqa kuchli tomonlaridan foydalanish lozimligini ko‘rsatadi; 
-
 
ZT  katagi  tashqi  muhit  tahdidlaridan  samarali  saqlanish  maqsadida 
qanaqa qanaqa zaif tomonlarni bartaraf etish lozimligini ko‘rsatadi. 
Jadval 10.3.  
SWOT-matritsasi: umumiy sxema 
 
SWOT-tahlili 
usulining 
amalda 
qo‘llanilishi. 
Professor-
o‘qituvchilar  keyslarni  ishlab  chiqishda  SWOT-tahlili  usulidan 
foydalanishlari  va  uning  asosida  yechimlar  (chora-tadbirlar,  qarorlar, 
strategiyalar)  ni  taklif  qilishni  talabalarning  o‘ziga  qo‘yib  berishlari 
mumkin.  Bakalavriat  va  magistratura  bitiruvchilari  o‘z  bitiruv-malakaviy 
ishlarining  maxsus  bobida  -  ko‘pincha,  ikkinchi  bobda  -  o‘rganish 
predmetiga  oid  muammoviy  holatni  mazkur  usul  yordamida  tasvirlab 
berishlari,  keyingi  bobda  esa  –  chora-tadbirlar  to‘g‘risidagi  takliflarni 
ishlab  chiqishlari  mumkin.  Ekspertlar  va  mutaxassislar  ham  o‘zlarining 
hisobotlarida  mazkur  usuldan  foydalanishlari  mumkin:  ular  o‘zlarining 
boshliqlariga  tizimning  muammoviy  holatini  yoritib  beruvchi  va  taklif 
qilinayotgan tegishli chora-tadbirlar to‘g‘risidagi tahliliy ma’lumotnomani 
taqdim qilishlari mumkin. 
Misol.  A  mamlakatining  B  universitetidagi  barcha  ta’lim  yo‘nalishlari  bo‘yicha  ta’lim 
sifatining  SWOT-tahlili.  Bu  erdagi  ko‘rilayotgan  tizimni  –  B  universitetidagi  sifatli  ta’limni 
ta’minlash  tizimi  deb  nomlaymiz.  Boshida  ichki  muhit  elementlarini  aniqlaymiz.  Bular:  ta’lim 
sifatining boshqaruvi, universitetning resurslari. Endi tashqi muhit elementlarini aniqlaymiz. Bular: 
oliy  ta’lim  sohasidagi  oliygohlarning  funksiyalari,  vazifalari,  majburiyatlari  va  vakolatlarini 
belgilovchi  me’yoriy-huquqiy  hujjatlar  bazasi,  davlat  tomonidan  oliy  ta’lim  sohasiga  ajratilgan 
mablag‘lar,  mamlakatdagi  jamiyatni  axborotlashtirish  ko‘lami,  maktabdagi  ta’lim  sifati  darajasi, 

151 
 
umumdavlat  test  o‘tkazish  tizimi  tomonidan  tashkil  qilingan  abiturientlarning  tanlovi  mexanizmi, 
universitetlar orasidagi raqobat, mehnat bozoridagi vaziyat. 
Ichki muhit omillari
 
Tashqi muhit omillari
 
Kuchli tomonlar
 
Imkoniyatlar
 
Universitet rahbarlarining 
ta’lim sifatini oshirishni 
anglashlari;
 
Professor-o‘qituvchilar 
tarkibining nisbatan 
yoshligi 
Imkoniyatlarning maqsadga ta’siri 
Imkoniyatlardan 
foydalanish 
ehtimolligi 
Mehnat bozorida yuqori malakali kadrlarga ehtiyoj oshayotganligi
 
Ehtimollik yuqori
 
Zamonaviy pedagogik texnologiyalar paydo bo‘lishi;
 
Ehtimollik yuqori
 
Mehnat bozorida ilmiy kadrlarga ehtiyoj oshishi;
 
Ehtimollik yuqori
 
Jamiyatda ta’lim sifatini yaxshilashga intilish borligi;
 
Ehtimollik o‘rta
 
Hukumatning oliygohlar uchun moliyaviy imtiyozlar yaratayotganligi;
 
Ehtimollik o‘rta
 
Hukumatning oliygohlardagi ta’lim sifatini va ular reytingini dunyo 
darajasiga olib chiqish bo‘yicha chora-tadbirlari;
 
Ehtimollik o‘rta
 
Oliygohlarning vakolatlarini kengaytirish va o‘zini-o‘zi boshqarish darajasini  
oshirish
 
Ehtimollik past
 
Zaif tomonlar
 
Tahdidlar
 
O‘rta bo‘g‘indagi 
ma’muriy-boshqaruv 
personalning ta’lim 
sifatini ta’minlash 
bo‘yicha tajribasi va 
kompetentligi pastligi; 
O‘rta bo‘g‘indagi 
ma’muriy-boshqaruv 
personalning ta’lim 
sifatini oshirish 
maqsadini unchalik 
anglamasligi; 
Professor-o‘qituvchilar 
tarkibining pedagogik 
mahorati etarli emasligi; 
Professor-o‘qituvchilar 
tarkibining ta’lim sifatini 
oshirishni unchalik 
anglamasligi; 
Kompyuter xonalaridagi 
EHM larning ma’naviy 
eskirganligi va 
aksariyatining 
ishlamasligi; 
Ma’ruza zallarining 
aksariyatida  proektor 
(mikrofon, kaleydoskop) 
ning ishlamasligi; 
Kutubxonada dunyoda tan 
olingan zamonaviy  
darsliklarning o‘zbek 
tilidagi tarjimalari 
yo‘qligi;
 
Tahdidlarning maqsadga ta’siri 
Tahdidlarning 
ta’siri ehtimolligi 
Maktab ta’limi monitoringi tizimi shakllanmaganligi tufayli maktabdagi 
ta’lim sifatining pasayishi 
 
Ehtimollik o‘rta 
 
 
O‘qish uchun pul to‘lovi oshishi 
 
Ehtimollik o‘rta 
 
Ish qidirayotgan professor-o‘qituvchilarning ilmiy-pedagogik  mahorati 
pasayishi 
 
Ehtimollik yuqori 
 
 
Ish qidirayotgan professor-o‘qituvchilarning chet tilini va AKT foydalanishni 
bilishi  darajasi pasayishi 
 
Ehtimollik o‘rta 
 
 
Mehnat bozorida X kasbiy yo‘nalishidagi kadrlarning malakasiga qo‘yilgan 
talablarning o‘zgarishi (mas., kadrlarning mustaqil va to‘g‘ri qaror qila olish 
qobiliyatiga, chet tilini va AKTdan foydalanishni bilishiga talab oshishi) 
 
Ehtimollik o‘rta 
 
 
 
 
Muqobil oliygoh, ya’ni xalqaro universitet filiali yoki hususiy universitetning 
ochilishi  
 
Ehtimollik past 
 
 
Hukumat qaroriga asosan oliygohlarning umumjahon QS reyting tizimida 
qatnashishi  
 
Ehtimollik past 
 
 
Umumdavlat  qabul  test  sinovlarining    o‘tkazilishi  natijasida  salohiyatsiz 
talabalar  kontingenti  shakllanishi  (test  savollarining  sifati  pastligi,  ularning 
mantiqiy  fikrlash  va  qaror  qabul  qila  olishni  sinashga  qaratilmaganligi,  test 
sinovlarini samarasiz tashkillashtirilishi)
 
Ehtimollik past
 
SWOT-tahlili  shuni  ko‘rsatdiki,  A  mamlakatining  B  universitetida  ta’lim  sifatini  oshirish 
strategiyasini ishlab chiqish maqsadida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish lozim
67
:  
1)
 
Jamiyatda  ta’lim  sifatini  yaxshilashga  intilishni  inobatga  olgan  holda,  hamda  mehnat 
bozorida  yuqori  malakali  va  ilmiy  kadrlarga  ehtiyoj  oshayotganligidan  samarali 
foydalanish maqsadida quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
 
-
 
ta’lim  sifati  boshqaruvi  samaradorligini  oshirish  maqsadida  trening  kurslarini  tashkil 
qilish va shu orqali orqali o‘rta bo‘g‘indagi ma’muriy-boshqaruv personalning boshqaruv 
mahoratini oshirish; 
                                                           
67
  Ustuvor  chora-tadbirlarni  aniqlashda  bu  yerda  imkoniyatlardan  foydalanish  va  tahdidlarning  ehtimolliklarini  inobatga 
olinishi lozim.  

152 
 
-
 
o‘quv  jarayonlarida  zamonaviy  ilmiy-pedagogik  texnologiyalardan  foydalanish 
bo‘yicha trening kurslarini tashkil qilish va shu tariqa professor-o‘qituvchilar tarkibining 
pedagogik mahoratini oshirish; 
-
 
xorijiy  mamlakatlarning  nufuzli  oliygohlarini  bitirib  qaytayotgan  yosh  mutaxassislar 
diplomlarini  nostrifikatsiya  qilish  jarayonlarini  osonlashtirish,  ularni  OTM  professor-
o‘qituvchilari  safiga  jalb  etib,  ularning  kasbiy  o‘sish  imkoniyatlarini  milliy  pedagogik 
kadrlarning imkoniyatlari bilan tenglashtirish; 
2)
 
Hukumat  tomonidan  oliygohlar  uchun  yaratilgan  moliyaviy  imtiyozlar  natijasida 
to‘planman  mablag‘larni  ta’lim  sifatini  oshirishga  yo‘naltirish  (ma’naviy  eskirgan 
EHMlarni  alishtirish  va  ishlamayotgan  EHMlarni  ta’mirlash;  o‘quv  auditoriyalarini 
proektor,  kaleydoskop,  doska  va  mikrofon  bilan  to‘liq  jihozlanganligini  ta’minlash; 
professor-o‘qituvchilar  malakasini  oshirish  maqsadida  ularnini  chet  elga  jo‘natish  va 
xok.); 
3)
 
Universitetning  o‘zini-o‘zi  tashki  etish  darajasini  oshirish,  uning  tizimli  yahlitliligi 
ta’minlash  va  shu  orqali  ta’lim  sifatini  yanada  yaxshilash  maqsadida  hukumatga 
oliygohlarning vakolatlarini kengaytirish to‘g‘risida takliflarni taqdim etish; 
4)
 
Kutubxonalarda  jahon  andozalariga  mos  bo‘lgan  sifatli  o‘quv  materiallarini  muhayo 
qilish  maqsadida  har  bir  fan  bo‘yicha  jahonda  tan  olingan  ikki-uchta  ingliz  tilidagi 
darslikni  o‘zbek  tiliga  o‘girtirishni  tashkil  etish  va  o‘quv  dasturlarini  o‘sha  darsliklar 
asosida tuzish; 
5)
 
Maktabda  ta’lim  sifati  pasayotganligi  tufayli  o‘qishga  qabul  qilingan  abiturientlarning 
umumta’lim  bilimi  darajasini  oshirish  maqsadida  ularga  darsdan  tashqari  (matematika, 
AKT, ingliz tili bo‘yicha) qo‘shimcha darslarni tashkil etish; 
6)
 
Ish qidirayotgan professor-o‘qituvchilarning ilmiy-pedagogik   mahorati,  hamda ularning 
chet  tilini  va  AKT  foydalanishni  bilishi    darajasi  pasayishi  tufayli,  ularni  ishga  qabul 
qilishdan  oldin  attestatsiya  qilish,  ya’ni  (kamida  IELTS  5.0  darajasida)  ingliz  tilini 
bilishini, o‘zining mutaxassisligi bo‘yicha maxsus kompyuter dasturlari bilan ishlay olish 
qobiliyatini,  chet  elda  o‘zining  ilmiy  maqolalarini  chop  eta  olishi  va  pedagogik 
mahoratini tekshirish; 
7)
 
Abiturientlarning  umumta’lim  bilimini  oshirish  va  oliygohlarga  bilimi  salohiyati  yuqori 
bo‘lgan talabalarning o‘qishga kirishini ta’minlash maqsadida maktab ta’limi monitoringi 
tizimini shakllantirish lozim (mas., maktabdagi ta’lim sifatini PISA uslubiyati yordamida 
monitoring qilib borish); 
8)
 
Kelajakda    universitetning  umumjahon  QS  reyting  tizimida  munosib  o‘rinni  egallashi 
uchun,  xozirdan  ta’lim  sifatini  yaxshilashga  qaratilgan  strategik  chora-tadbirlarni  ishlab 
chiqish.