Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti
DA’VODAN VOZ KECHISH –
Download 4.02 Mb. Pdf ko'rish
|
|
DA’VODAN VOZ KECHISH – fuqaro yoki yuridik shaxs o‘zi taqdim etgan fuqaroviy da’vodan voz kechish huquqiga ega. Agar da’vodan voz kechish haqida yozma tarzda bildirilgan bo‘lsa, ariza ishga tikiladi. Da’vodan voz kechish to‘g‘risidagi ariza jinoyat ishining istalgan paytida tergovchi tomonidan qabul qilinadi. Da’vodan voz kechish to‘g‘risidagi ariza sud majlisining istalgan paytida, lekin sud hukm chiqarish uchun maslahat xonasiga chiqib ketgunga qadar, sud tomonidan qaror chiqargan holda qabul qilinishi mumkin. Da’vodan voz kechish qabul qilingandan so‘ng da’vo bo‘yicha ish to‘xtatiladi.
421
qonuni bilan taqiqlangan qilmishni aniq bir shaxs tomonidan sodir qilinganlik isbotlanganligini jinoiy ta’qib organining rasmiy tasdiqlashi. DAVLAT AYBLOVCHISI – davlat ayblovini qo‘llab-quvvatlovchi mansabdor shaxs. DALIL – taraflarning talablari va e’tirozlarini asoslaydigan holatlar mavjudligi yoki mavjud emasligini sud va boshqa organlarning qonunda belgilangan tartibda aniqlashiga asos bo‘ladigan har qanday faktik ma’lumot va ishni to‘g‘ri hal qilish uchun ahamiyatga ega bo‘lgan boshqa holatlar bo‘yicha dalil hisoblanadi.
daliliy ahamiyatga ega bo‘lgan ma’lumotni uning manbasidan isbot qilish subyektiga talab qilib olish hisoblanadi.
e’tirozlariga asos qilib ko‘rsatgan holatlarni isbotlashi shart. Sud qanday holatlar ish uchun ahamiyatga ega ekanligini, ularni taraflardan qaysi biri isbotlashi kerakligini aniqlaydi, hatto taraflar bu holatlarni dalil qilib keltirmagan bo‘lsalar ham, ularni muhokamaga qo‘yadi. Dalillar taraflar va ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslar tomonidan taqdim etiladi. Sud ularga qo‘shimcha dalillar taqdim qilishni taklif etishi mumkin. Agar qo‘shimcha dalillar taqdim etish taraflar va ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslar uchun qiyinchilik tug‘dirsa, sud ularning iltimosnomasiga ko‘ra dalillar to‘plashda ularga yordam ko‘rsatadi. DALILLARGA BAHO BERISH – sud dalillarga ishning hamma holatlarini jamlab, ularni sud majlisida qonunga amal qilgan holda, har taraflama, to‘liq va xolis ko‘rib chiqish asosida ichki ishonch bo‘yicha baho beradi. Har bir dalil ishga daxldorligi, maqbulligi va ishonchliligi nuqtayi nazaridan, dalillarning hammasi esa, yetarli darajada to‘plangan yoki to‘planmaganligi nuqtayi nazaridan baholanishi lozim. Agar tekshirish natijasida dalilning haqiqatga to‘g‘ri kelishi aniqlansa, u ishonchli deb e’tirof etiladi. Hech qanday dalil sud uchun oldindan belgilab qo‘yilgan kuchga ega emas.
sudning ishdagi barcha holatlarni sinchkovlik bilan, to‘la, har tomonlama va xolisona ko‘rib chiqishga asoslangan holda qonunga va huquqiy ongga amal qilib o‘zlarining ichki ishonchlari negizidagi faoliyatidir. DALILLARNI BAHOLASH – sudya, prokuror, tergovchi, surishtiruvchining fikrlash, mantiq bilan bog‘liq faoliyati bo‘lib, u shundan iboratki, ular ishdagi barcha holatlarni sinchkovlik bilan, to‘la, har 422
tomonlama va xolisona ko‘rib chiqishga asoslangan holda qonunga va huquqiy ongga amal qilib o‘zlarining ichki ishonchlari negizida isbotlash predmetiga kiradigan holatlarni aniqlash uchun har bir dalilning ishga aloqadorligi, maqbulligi va ishonchliligi hamda ular yig‘indisi yetarliligi haqida ishonch hosil qiladilar. DALILLAR MAQBULLIGI deganda, dalilni qonunda belgilangan manbadan, faqat vakolatli shaxslar tomonidan olish usullari hamda qayd etish nuqtayi nazaridan tavsiflovchi sifat tushuniladi.
ma’lumotlarning voqelikka muvofiqligi) to‘liq, so‘zsiz ishonchga egaligi e’tirof etilgan taqdirda u ishonchli hisoblanadi.
qadoqlash, ovozli va videoyozuv yoki fotosuratga olish, shuningdek aniqlangan narsalarni xolislarga ko‘rsatish, daliliy ahamiyatga ega ma’lumotlarni tergov harakatlari bayonnomalari orqali qayd etish va mustahkamlash.
uchun haqiqiy ma’lumotlarning ishonchliligini hamda ular olingan manbalarning sifatini sinchkovlik bilan, har tomonlama va xolisona aniqlash bo‘yicha surishtiruvchi, tergovchi, prokuror va sudning faoliyatidir.
tomonidan daliliy axborotni topish, talab qilib olish, qabul qilib olish va protsessual qayd etishga hamda qonunda nazarda tutilgan protsessual harakatlarni amalga oshirishga yo‘naltirilgan. DALILLARNING ALOQADORLIGI, MAQBULLIGI VA ISHONCHLILIGI – dalillar belgilangan tartibda to‘plangan va jinoyat qonunchiligida nazarda tutilgan shartlarga muvofiq bo‘lsagina, ular maqbul deb e’tirof etiladi. Tekshiruv natijasida haqiqatga muvofiq ekanligi aniqlangan dalillar ishonchli deb hisoblanadi. DASTLABKI SUD MUHOKAMASI – prokuror, advokat va boshqa ish natijasidan manfaatdor taraflar ishtirokida ayblanuvchini sudga berish bilan bog‘liq masalalar muhokamasi.
Jinoyat ishini qo‘zg‘atishdan boshlanib, uni sudga yuborish bilan bog‘liq dastlabki tergov organlarining protsessual faoliyati.
kelinadi va so‘ngra jinoyat ishi sudda ko‘rib chiqiladi. Dastlabki tergov 423
jarayoniga jinoyat sodir etilganligini aniqlash, ayblanuvchi yoki ayblanuvchilarni qidirish va ularning jinoyatlarini oshkor qilish, jinoyat natijasida yetkazilgan zararni qoplash choralarini ko‘rish va yangi jinoyatlarni oldini olishdan iborat ishlar kiradi.
milliy xavfsizlik xizmati organlarining tergovchilari tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
tergov organlari va prokurorlar tomonidan dastlabki tergovni amalga oshirish jarayonida protsessining barcha ishtirokchilariga taalluqli, rioya etishi shart bo‘lgan protsessual-huquqiy ta’riflanuvchi, davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlangan imperativ xususiyatga ega normativ- huquqiy talablar tizimidir. DASTLABKI TERGOVNI QAYTA TIKLASH – to‘xtatilgan jinoyat ishi bo‘yicha dastlabki tergovni to‘xtatish uchun asos bo‘lgan holatlar bartaraf etilganda va qo‘shimcha tergov harakatlarini o‘tkazish zaruriyati tug‘ilganda qayta tiklanadi. DASTLABKI TERGOVNI TO‘XTATISH– jinoyat-protsessual qonunchilikka binoan tergovchi, prokurorning qarori bilan to‘xtatilgan jinoyat ishlari bo‘yicha tergovchi, prokurorning protsessual faoliyati, jinoyat sodir etgan shaxs aniqlangunga qadar va yashiringan ayblanuvchi qidirib topilgungacha yoki qonunda belgilangan boshqa holatlar bartaraf etilgunga qadar jinoyat ishini yuritishni amalga oshirib bo‘lmasligi tushuniladi. DASTLABKI TERGOVNI TO‘XTATISHNING SHARTLARI - tergovchi tomonidan ish yuritishga to‘sqinlik qiladigan asoslarning vujudga kelishi orqali jinoyat ishini to‘xtatish to‘g‘risidagi qarorning qabul qilinishi bilan bir paytda mavjud bo‘lishi talab etiladigan holatlardir. DASTLABKI TERGOV MUDDATI - jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan kundan boshlab uch oy. DASTLABKI TERGOVNING MUDDATINI UZAYTIRISH – qonunda belgilangan asoslar mavjud bo‘lganida va tartibda tegishli vakolatga ega bo‘lgan prokurorning dastlabki tergovni amalga oshirish muddatini uzaytirishi. E 424
dastlabki tergovdan va suddan bo‘yin tovlashining oldini olish; uning bundan buyongi jinoiy faoliyatining oldini olish; uning ish bo‘yicha haqiqatni aniqlashga xalal beradigan urinishlariga yo‘l qo‘ymaslik; hukmning ijro etilishini ta’minlash maqsadida qo‘llaniladi. EHTIYOT CHORASI SIFATIDA QAMOQQA OLISH - Jinoyat kodeksida uch yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo nazarda tutilgan qasddan sodir etilgan jinoyatlarga doir hamda ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilib, buning uchun Jinoyat kodeksida besh yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlarga doir ishlar bo‘yicha qo‘llaniladi. EKSPERTIZA – (lotincha “response” – “javob”; “expertus” – “tajribali, tajribadan biluvchi”) mutaxassis yoki mutaxassislar guruhi tomonidan u yoki bu sohada malakali yechim talab qilinadigan masalalarni o‘rganish.
maxsus bilimlarga ega bo‘lgan, belgilangan tartibda sud eksperti sifatida tayinlangan jismoniy shaxs.
tomonidan tuziladigan va sud-ekspert tekshirishlarining olib borilishini va natijalarini aks ettiradigan yozma hujjatdir.
surishtiruvchi, tergovchi yoki sud tomonidan ish bo‘yicha to‘plangan boshqa dalillar bilan birgalikda uning ilmiy asoslanganligi va ekspertiza o‘tkazish uchun belgilangan barcha protsessual qoidalarga rioya etilganligi nuqtayi nazaridan baholanadi.
ekspertga tadqiqot uchun yuboriladigan predmetdir. EKSPERTIZA PREDMETI – bu maxsus bilimlar asosida aniqlanadigan faktik ma’lumotlar (faktlar, jinoyat holati) bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi 172-moddasi asosida shunday xulosaga kelish mumkin. EKSPERTIZA TADQIQOTI USULLARI – bu muayyan ketma- ketlikda tanlab qo‘llaniladigan ekspertiza maqsadiga erishish yo‘lidagi tegishli yo‘l-yo‘riqlar tizimi hisoblanadi. Demak, ekspertiza usuli deganda, ilmiy asoslangan usullar tizimini va texnik vositalarni (apparatura, moslama, qurilmalar) tushunish lozim. Ekspertiza usuli – ilmiy asoslangan va maxsus obyektlarni o‘rganishga va sud ekspertizasi predmeti borasida yuzaga keladigan savollarni hal qilishga qaratilgan usul bo‘lib, har bir
425
ekspertiza turi usuli o‘ziga xosdir hamda o‘rganilayotgan obyektlar tabiati va sud, tergovchi oldiga qo‘yilgan savollar doirasi bilan aniqlanadi. EKSPERTIZA TAYINLASH TO‘G‘RISIDAGI QAROR (AJRIM) – ekspertiza tayinlash to‘g‘risida surishtiruvchi, tergovchi qaror, sud esa ajrim chiqaradi. Unda: ekspertiza tayinlash uchun asos bo‘lgan sabablar; ekspertizaga yuborilayotgan ashyoviy dalillar va boshqa obyektlar, ularning qachon, qayerda va qaysi holatda topilganligi va olinganligi; ish materiallari bo‘yicha ekspertiza o‘tkazishda esa ekspert xulosasi asoslanishi lozim bo‘lgan ma’lumotlar; ekspert oldiga qo‘yilgan savollar; ekspertiza muassasasining nomi yoki ekspertiza o‘tkazish topshirilgan shaxsning familiyasi ko‘rsatilishi lozim.
Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi 172-moddasiga muvofiq, ish uchun ahamiyatli holatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni fan, texnika, san’at yoki kasb sohasi bo‘yicha bilimi bo‘lgan shaxs o‘tkazadigan maxsus tekshirish orqali olish mumkin bo‘lgan holatlar.
ekspert tekshiruvi uchun namunalar, boshqa moddiy obyektlar, murdalar va ularning qismlari, hujjatlar, shuningdek ekspertiza o‘tkazilayotgan ish materiallari tekshirish obyektlari bo‘lishi mumkin. EKSPERTIZA O‘TKAZISHDA MAJBURLOV CHEGARASI – murakkab tibbiy tekshiruv usullaridan, shuningdek kuchli og‘riq berish bilan bog‘liq usullardan majburiy foydalanishga faqat ekspertiza o‘tkazilayotgan shaxsning roziligi bilan yo‘l qo‘yiladi. Basharti bunday shaxs o‘n olti yoshga to‘lmagan yoki ruhiy kasal bo‘lsa, ekspertiza uning qonuniy vakili, vasiy yoki homiysining roziligi bilan amalga oshiriladi. EKSPERTIZA XULOSASINI BERISHNING ILOJI YO‘QLIGI TO‘G‘RISIDAGI HUJJAT – agar ekspert qo‘yilgan savollarni uning maxsus bilimlari asosida hal qilish mumkin bo‘lmasligiga yoki unga taqdim etilgan
tekshirish obyektlarining yoxud materiallarning yaroqsizligiga yoki xulosa berish uchun yetarli emasligiga va ularni to‘ldirib bo‘lmasligiga yoxud fan va sud-ekspertlik amaliyotining holati qo‘yilgan savollarga javob topish imkoniyatini bermasligiga ishonch hosil qilsa, u xulosa berishning iloji yo‘qligi to‘g‘risida asoslantirilgan hujjat tuzadi hamda uni ekspertizani tayinlagan organga (shaxsga) yuboradi.
aniq bo‘lmay, kamchiliklarini to‘ldirish uchun qo‘shimcha tekshirish o‘tkazishga zarurat bo‘lmasa yoki ekspert foydalangan usullarga aniqlik kiritish zarur bo‘lib qolsa, surishtiruvchi, tergovchi yoki sud ekspertni 426
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 98-108- moddalarida nazarda tutilgan qoidalarga rioya etgan holda so‘roq qilish huquqiga ega. Ekspert faqat o‘zi tomonidan berilgan xulosa va shaxsan o‘tkazgan ekspert tekshiruvlari yuzasidan so‘roq qilinishi mumkin. Ekspertni u xulosa berguniga qadar so‘roq qilish taqiqlanadi. F FUQAROVIY DA’VOGAR – bevosita jinoyat tufayli yoki aqli noraso shaxsning ijtimoiy xavfli qilmishi natijasida moddiy, jismoniy yoki ma’naviy zarar ko‘rgan shaxs.
fuqaroviy da’vogar esa ulardan o‘zining talablarini shakllantiradi. Bu faktlar: jinoyat sodir bo‘lishi; fuqaroviy da’vogar tomonidan moddiy zararning mavjudligi; jinoyat va zarar o‘rtasidagi sababiy bog‘lanish. FUQAROVIY JAVOBGAR – ayblanuvchi tomonidan yoki ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan aqli noraso shaxs tomonidan yetkazilgan zarar uchun qonunga ko‘ra jalb qilingan mulkiy javobgar shaxs, korxona, muassasa yoki tashkilot. FUQARONING MUOMALA LAYOQATI– fuqaroning o‘z harakatlari bilan fuqarolik huquqlariga ega bo‘lish va ularni amalga oshirish, o‘zi uchun fuqarolik burchlarini vujudga keltirish va ularni bajarish layoqati. U voyaga yetgach, ya’ni o‘n sakkiz yoshga to‘lgach to‘la hajmda vujudga keladi.
huquq va burchlariga ega bo‘lish layoqati. Fuqaroning huquq layoqati u tug‘ilgan paytdan e’tiboran vujudga keladi va vafot etishi bilan tugaydi.
fuqarolar yoki yuridik shaxslar tomonidan dastlabki tergov organi yoki sudning depozit hisob varag‘iga topshi-riladigan pul mablag‘i yoki qimmatbaho buyumlardan iboratdir. Garov tariqasida ko‘chmas mulk ham qabul qilinishi mumkin.
qonunga muvofiq, jinoyat ishi bo‘yicha aniqlanishi lozim bo‘lgan biror holatni bilishi mumkin bo‘lgan har qanday shaxs.
427
guvoh bo‘la oladi. Ammo vakil yoki himoyachi vazifalarini bajarishlari munosabati bilan o‘zlariga ma’lum bo‘lgan holatlar to‘g‘risida - fuqarolik ishlari bo‘yicha vakillar yoki jinoyat ishlari bo‘yicha himoyachilar; jismoniy yoki ruhiy nuqsonlari sababli faktlarni to‘g‘ri idrok qilishga yoki ular haqida to‘g‘ri ko‘rsatuv berishga layoqatsiz shaxslar bundan mustasno. GUVOHLANTIRISH – guvohlantirish tergov harakati: 1) odamning badanidagi ish uchun ahamiyatga molik xususiyat yoki alomatlarni, alohida belgilarni, uning jismoniy rivojlanganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni, dog‘larni, tirnalgan, shilingan, qontalash joylarni topish zarurati tug‘ilgan hollarda (agar buning uchun ekspertiza o‘tkazish lozim bo‘lmasa); 2) ekspertiza o‘tkazishni talab qilmaydigan usullarni qo‘llash yo‘li bilan shaxsning mastlik va boshqa fiziologik holatini aniqlash zarurati tug‘ilgan hollarda o‘tkaziladi. GUVOHNING ADVOKATI – belgilangan tartibda guvohning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda unga zarur yuridik yordam ko‘rsatish vakolatiga ega bo‘lgan shaxsdir.
guvohning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda unga zarur yuridik yordam ko‘rsatish vakolatiga ega bo‘lgan shaxsdir. Jinoyat ishida taraflar manfaatini himoya qilayotgan shaxs mazkur ish bo‘yicha guvohning advokati bo‘lishi mumkin emas.
qilish uchun yetarli bo‘lmagan ma’lumot yoki shu ko‘rinishdagi boshqa xabar.
bor bo‘lsa-da, bu ma’lumotlar uni ishda ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilish uchun yetarli bo‘lmagan shaxs.
surishtiruv organining xodimi, shuningdek muomalaga layoqatli har qanday shaxs qonunda belgilangan asoslar mavjud bo‘lgan taqdirda, jinoyat sodir etishda gumon qilingan shaxsni ushlash va yaqin oradagi militsiya muassasasiga yoki huquqni muhofaza qiluvchi boshqa organga olib kelish. 428
HAQIQATNI ANIQLASH PRINSIPI – jinoyat protsessining asosiy prinsiplaridan biri bo‘lib, unga ko‘ra ish bo‘yicha haqiqatni aniqlash uchun faqat qonunda nazarda tutilgan tartibda topilgan, tekshirilgan va baholangan ma’lumotlardan foydalanish mumkin bo‘lib, ish bo‘yicha isbotlanishi lozim bo‘lgan barcha holatlar sinchkovlik bilan, har tomonlama, to‘la va xolisona tekshirib chiqilishi kerak. Ishda yuzaga keladigan har qanday masalani hal qilishda ayblanuvchini yoki sudlanuvchini ham fosh qiladigan, ham oqlaydigan, shuningdek uning javobgarligini ham yengillashtiradigan, ham og‘irlashtiradigan holatlar aniqlanishi va hisobga olinishi lozim HARBIY XIZMATCHINING XULQ-ATVORI USTIDAN QO‘MONDONLIK KUZATUVI - ayblanayotgan muddatli harbiy xizmatchi yoki o‘quv yig‘iniga chaqirilgan harbiy xizmatga majbur shaxs surishtiruvchi, tergovchi, prokurorning qarori yoki sudning ajrimi bo‘yicha harbiy qism, qo‘shilma, harbiy muassasa, harbiy o‘quv yurti qo‘mondonligining kuzatuviga berilishi mumkin. Qo‘mondonlik kuzatuvi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan va ayblanuvchining munosib xulq- atvorda bo‘lishini ta’minlaydigan choralarni ko‘rishdan iborat.
aynan ana shu joyda jinoyat sodir etilganligi yoki uning izlari borligi haqida ma’lumotlar bo‘lgan taqdirda o‘tkaziladigan ko‘zdan kechirish tergov harakatining bir turi. HUDUDIY TERGOVGA TEGISHLILIK - dastlabki tergovning jinoyat qayerda sodir etilgan bo‘lsa, jinoyat ishi o‘sha tuman (shahar)da yuritilishi. HUKM – birinchi instansiya yoki apellyatsiya instansiya sudining sudlanuvchining aybdorligi yoki aybsizligi, unga nisbatan jazo tayinlash yoki uni jazodan ozod qilish haqidagi qaroridir.
apellyatsiya, kassatsiya yoki nazorat tartibida hukmni bekor qilish yoki o‘zgartirish mumkin bo‘lib, ushbu harakatlar uchun asoslar quyidagilardir: sud tergovining to‘liq emasligi yoki bir yoqlama olib borilganligi; hukmda bayon qilingan sud xulosalari ishning haqiqiy holatlariga muvofiq emasligi; Jinoyat-protsessual kodeksi normalarining jiddiy buzilganligi; Jinoyat kodeksi normalarining noto‘g‘ri qo‘llanilganligi; jazoning adolatsizligi. Download 4.02 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|