М. А.Ҳамроев она тилидан маърузалар

2-§. Уюшиқ бўлакларда кўплик, эгалик ва
келишик қўшимчаларининг қўлланиши

Бу қўшимчаларнинг қўлланиши икки хил бўлади:

1. Сон (кўплик), эгалик ва келишик қўшимчалари уюшиқ бўлакларнинг охиргисига қўшилади: Нома ва аризаларнинг баъзилари мирзо, муфтиларга ҳавола қилинар эди.
2. Гапдаги уюшиқ бўлакларнинг ҳар бирида сон, эгалик, келишик қўшимчалари алоҳида-алоҳида такрорланади: Қор совуғи қўлларимни ва оёқларимни, пешонамни ялаб турса-да, менга жуда ёқимли туюлди.
Нутқда сон, эгалик ва келишик қўшимчаларнинг уюшиқ бўлакларда ҳар хил ишлатилиш ҳоллари ҳам учрайди: Болалар яслилари ва боғчаларида, мактабларда меҳнаткашларнинг фарзандлари тарбияланмоқдалар .
Гапда уюшиқ бўлаклар боғловчиларсиз, санаш оҳанги ёрдамида, бириктирув боғловчилари (ва, ҳамда), улар вазифасидаги -у, -ю юкламалари, билан кўмакчиси, зидлов боғловчилари (аммо, лекин, бироқ), на юкламаси, -да юкламаси, гоҳ, ёки, ёхуд, дам, баъзан, ё каби айирув боғловчилари билан боғланиб келади: Машина секинлади, лекин тўхтамади.
Гапнинг уюшиқ бўлаклари гуруҳ-гуруҳ бўлса, бу гуруҳлар бир-биридан нуқтали вергул билан ажратилади: Ютиб чиқиш учун от чопқир, зотдор бўлиши, яхши тобланиб, совитилиши; чавандоз уста, эпчил бўлиши керак.


3-§. Умумлаштирувчи бўлак (қисм) ва унда
тиниш белгиларининг ишлатилиши

Уюшиқ бўлакли гапларда сўзларни жамловчи умумлаштирувчи бўлак бўлиши мумкин. Кўпинча белгилаш, бўлишсизлик олмошлари ва жамловчи от, жамловчи сонлар, шунингдек, сўз бирикмалари, кенгайган бирикмалар умумлаштирувчи бўлак бўлиб келади: Уйлар, дарахтлар, кўчалар – ҳаммаси қоронғилик қаърига чўмди. Ишга янги қабул қилинганлар: Аҳмад, Салим ва Акбар бошилиқнинг олдига киришсин. Умумлаштирувчи бўлак қандай вазифани бажарса, уюшиқ бўлаклар ҳам шундай вазифани бажаради.

Умумлаштирувчи бўлаклар уюшиқ бўлаклардан олдин келса, ундан кейин икки нуқта қўйилади: Қудратнинг олдидан икки ўртоғи: Илҳом ва Рустам чиқиб келди. Умумлаштирувчи бўлак уюшиқ бўлаклардан кейин келса, ундан олдин тире қўйилади: Шу ҳовли-жой, мана шу дарахтлар, курси, сўри - ҳаммаси меники.