M. artikova, M. Tursunova
VIII. Mavzuni mustahkamlash uchun metodlar
Download 0.9 Mb. Pdf ko'rish
|
boshlangich sinf oquv mashgulotlariga interfaol usullar tatbiqi
|
VIII. Mavzuni mustahkamlash uchun metodlar: " Zig-zag" strategiyasi. Metod o'quvchilar bilan guruh asosida ishlash, mavzuni tezkor va puxta o'zlashtirishga xizmat qiladi. Metodning afzalligi quyidagi jihatlar bilan belgilanadi: 1) O'quvchilarda jamoa ( yoki guruh) bo'lib ishlash ko'nikmasi shakllanadi. 2) Mavzuni o'zlashtirishga sarflangan vaqt tejaladi. Strategiyani qo'llash jarayoni: - Sinf o'quvchilari bir necha ( 3- 4) guruhga bo'linadi. - Yangi mavzu mohiyatini yorituvchi matn ham tegishli ravishda 3-4ga bo'linadi. - Har bir guruhga mavzuning muayyan qismi ( 1-matn, 2-matn va hokazolar) beriladi va uni o'rganish vazifasi topshiriladi. - Belgilangan vaqt mobaynida guruhlar matn ustida ishlaydilar. - Vaqtni tejash maqsadida guruh a'zolari tomonidan liderlar tanlanadi va ular o'rganilgan matnga oid asosiy ma'lumotlarini guruhdoshlariga so'zlab beradilar. - Liderlarning fikri guruh a'zolari tomonidan to'ldiriladi. - Barcha guruhlar o'zlariga berilgan matn puxta o'zlashtirilganlaridan so'ng matnlar guruhlararo almashtiriladi. - Bu bosqichda ham yuqoridagi faoliyat takrorlanadi. - Shu tahlitda mavzu mohiyatini yorituvchi matn o'quvchilar tomonidan o'zlashtiriladi. Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo'lishga majburdirlar. 51- modda.
ONA TILI
a) ta’limiy maqsad: mavzuni to’la yoritgan holda o’quvchilarda undosh tovushlar va harflar to’g’risidagi bilimlarni shakllantirish; b) tarbiyaviy maqsad: dars o’tish jarayonida o’quvchilarda odob-axloq, vatanparvarlik, ona tabiatga bo’lgan mehr-muhabbat tuyg’ularini uyg’otish; c) rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarni yozma va og’zaki nutqini o’stirish, imlo savodxonligini oshirish, fikrlash doirasini kengaytirish, erkin va mustaqil fikrlashiga imkon yaratish. III. Asosiy tushuncha va atamalar: harf, tovush, undosh tovush. IV. O’quvchilar egallashi lozim bo’lgan BKM elementlari: Bilimlar: - o’zbek tilida nechta undosh tovush borligini bilish; - o’zbek tilida nechta undosh harf borligini bilish. Ko’nikma va malakalar: -“tovush” va “harf “ tushunchalarini bir-biridan farqlay olish; - undosh tovushlarni yoza olish; - harf birikmalarini ajrata olish. V. Darsda qo’llaniladigan metodlar: “harflarni o’zgartirib so’z tuzing” o’yini. VI. Dars shakli: amaliy mashg’ulot VI. Dars usuli: noan’anaviy, yangi pedagogik texnologiya asosida VII. Darsda qo’llaniladigan vositalar: 1-sinf ona tili darsligi, yong’oq, karam, kartoshka, turp, piyoz, sholg’om singari sabzavotlarning kattalashtirilgan rasmlari, bosma va yozma harflar jadvali va hokazo.
1. Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, fasllar haqida suhbat. 2. O’tilgan mavzuni takrorlash. O’tilgan mavzu: Unli tovushlar va harflar. Takrorlash yuzasidan savollar: 1. Unli tovushlar qaysilar? 2. Ular qanday talaffuz qilinadi? 3. Unli tovushni ifodalovchi harflar nechta?
a) o’quvchilarda undosh tovush va harf nima ekanligi to’g’risidagi bilimlarni shakllantirish uchun undosh tovushlar va harflarning ta’rifini keltirish; O’pkadan chiqayotgan havo og’iz boshlig’ida to’siqqa uchrashidan hosil bo’ladigan tovushlar undosh tovushlar deyiladi. b) “tovush” va “harf” tushunchalarining bir-biridan farqini ajratish; c) kitobda berilgan topishmoqlar va matnlar orqali harf va harf birikmalarini ajratish; d) 28-mashq ni og’zaki tahlil qilish; X. Mustahkamlash uchun metodlar: “Harflarni o’zgartirib, so’z tuzing!” o’yini. Bunda xattaxtaga so’zlar qator qilib yozib qo’yildi. O’quvchilar 2 guruhga bo’linadilar. Undosh harflarni o’zgartirib, yangi so’zlar tuzishlari kerak bo’ladi. Masalan:
moy toy choy til bil dil bor
tor qor alam qalam dalam
soy qil
xor
ayiq qayiq asal kasal masal
barmoq qarmoq tarmoq barcha parcha darcha
bog’ tog’ dog’ cho’g’ bosh qosh tosh
kam nam g’am kam
tuz muz
kuz buz
nog’ora zog’ora sariq tariq zahar sahar shahar
tovoq qovoq
tovus tovush
a) ta'limiy maqsad: o'quvchilarda so'z va bo'g'in to'g'risidagi tushunchalarni shakllantirish, so'zlarni bo'g'inga to'g'ri ajratishga o'rgatish; b) tarbiyaviy maqsad: o'quvchilarni vatanga, tabiatga, oilaga bo'lgan muhabbat ruhida tarbiyalash, she'rlar orqali tinchlikni qadrlashga o'rgatish; c) rivojlantiruvchi maqsad: ularda mustaqil va erkin fikrlash qobiliyatlarini o'stirish, nutqini rivojlantirish, og'zaki va yozma savodxonligini oshirish.
Bilimlar: - so'z haqida bilish; - bo'g'in haqida bilish; - bo'g'inni qayedan hosil bo'lishini bilish. Ko’nikma va malakalar: - so'zlarni bo'g'inga ajrata olish; - so'zda nechta bo'g'in borligini topa olish; - gaplardagi so'zlarni bo'g'inga ajrata olish.
1. Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, yangiliklar haqida suhbatlashish. 2. O'tilgan mavzuni takrorlash. O'tilgan mavzu: Nutq. Matn. Gap mavzusi. Aqliy hujum: Nutq insonlarga nima uchun kerak? X. Yangi mavzu bayoni. A) o'quvchilarga avvalo "So'z" va " Bo'g'in" to'g'risida ma'lumot berish. O’qituvchi: Bir havo zarbi bilan aytiladigan tovush yoki tovushlar yig'indisi bo'g'in
B) 96 - mashq. So'zlardan gap tuzish va bo'g'inlardan so'z tuzish va yozish. Paxta - bizning boyligimiz. Dala, Aziza, paxta ( da - la, A - zi - za, pax - ta). C) Har bir bo'g'inda unli tovush bo'ladi.So'zda nechta unli tovush bo'lsa, shuncha bo'g'in bo'lsa shuncha bo’g’in bo’ladi. D) 97-mashqdagi she’rning ahamiyati haqida bolalarga so’zlab berish. 98-mashqni bajarish. E) 99-mashqdagi she’rni o’qish. O’zbekiston ona yurt Dunyoda durdona yurt Xalqi tanti, mehnatkash Do’stlikda yagona yurt. So’zlarni bo’g’inlarga bo’lib, chiziqcha bilan ajratib yozish, uch bo’g’inli so’zlarning tagiga chizish. XI. Mustahkamlash uchun metodlar: “Qarsaklar” metodi. Ushbu metod o’quvchilarga so’zni bo’g’inga ajratishda birmuncha qulayliklar tug’diradi, ya’ni o’qituvchi bir so’zni aytib, unda nechta bo’g’in borligini qarsak yordamida aniqlaydi. Shundan so’ng mashqni o’quvchilar takrorlaydilar. Masalan: O’z – be – kis – ton. 4 ta qarsak. “So’zda nechta bo’g’in bor “ o’yini. Bu o’yin xattaxtada yozma ravishda bajariladi. Oldingi qatordagi partaga turli raqamlar yozilgan varaqalar teskari qilib terib q’yiladi. O’quvchilar 5-6 kishilik guruhlarga bo’linib, birin- ketin varaqalarni olishib, unda ko’rsatilgan raqamlar bo’yicha shuncha bo’g’inli so’zlarni xattaxtaga yozib boradilar. 2 – daftar 3 – Karima 4 – navbatchilik 5 – sabzavotchilik va hokazo tarzida. XII. Uyga vazifa: Mavzuni takrorlash va mustahkamlash. 3-SINF I. Dars mavzusi: O’zak va o’zakdosh so’zlar. II. Darsning maqsadi: a) ta’limiy maqsadi: o’quvchilarga o’zak va o’zakdosh so’zlar haqida tushuncha berish, ularning yasalishi va yozilishiga doir ko’nikmalarni shakllantirish; b) tarbiyaviy maqsad: ularda vatanga, tabiatga bo’lgan mehr-muhabbat tuyg’ularini tarbiyalash va kasb-hunar egallashga bo’lgan ishtiyoqini oshirish, ona tiliga bo’lgan hurmat ruhini uyg’otish; c) rivojlantiruvchi maqsad: ularda mustaqil va erkin fikrlash ko’nikmalarini o’stirsh, og’zaki va yozma nutqini rivojlantirish. III. Asosiy tushuncha va atamalar: o’zak, o’zakdosh so’zlar, ma’no, umumiy qism va hokazo.
IV. O’quvchilar egallashi lozim bo’lgan BKM elementlari: Bilimlar: - o’zak haqida bilish; - o’zakdosh so’zlar haqida bilish. Ko’nikma va malakalar: - so’zning o’zagini topish; - o’zakdosh so’zlarni topa olish; - o’zakdosh so’zlarni to’g’ri yoza olish. V. Darsning metodi: Aqliy hujum, “ Kontakt-piyola” treningi. VI. Dars shakli: amaliy mashg’ulot, suhbat. VII. Dars usuli: tayyor yozma materiallar va ko’rgazmalar usulida. VII. Darsda qo’llaniladigan vositalar: 3-sinf ona tili darsligi, tarqatma materiallar, mavzuga oid rasmlar, “ Bog” surati tushirilgan plakat va piyola. IX. Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, tabiatdagi o’zgarishlar haqida suhbat. 2. O’tilgan mavzuni takrorlash: O’tilgan mavzu: Gapda so’zlarning bog’lanishi. “Gap tuzishda adashma” o’yini. O’yin tartibi: O’qituvchi va 3-4 nafar o’quvchi doira bo’lib o’tiradilar. O’qituvchi birinchi so’zni aytadi, 1-o’quvchi ikkinchi so’zni, 2-o’quvchi 3-so’zni, oxirgi o’quvchi esa oxirgi so’zni aytib gapni tugatadi. O’rtada gap uchun kerakli so’zni aytolmagan o’quvchi o’yindan chiqib, uning o’rnini boshqa o’quvchi egallaydi. O’yin 3-4 ta gap tuzish bilan tugaydi. Shu muddatda adashmagan o’quvchilar g’olib bo’ladi. Masalan: O’qituvchi: O’lkamizga 1 – o’quvchi: - go’zal 2 – o’quvchi: - bahor 3 – o’quvchi: - fasli 4 – o’quvchi: - keldi.
a) aqliy hujum: O’qituvchi doskaga turli xil mevali daraxtlar bilan to’lgan bog’ va unda mehnat qilayotgan bog’bon rasmi tushirilgan plakatni qo’yadi va o’rtaga savol tashlaydi. 1.
Bolajonlar rasmda nima tasvirlangan? O’quvchilar birin-ketin o’z fikrlarini bildiradilar. To’g’ri javob esa doskaga ko’rinarli qilib yozib qo’yiladi. BOG’ 2.
Unda mehnat qilayotgan inson kim? BOG’BON
Shu tariqa yangi mavzu boshlanadi va o’zakning tub mohiyati bolalarga tushuntiriladi. b) 137-mashq o’yin tarzida bajariladi. O’yin nomi “O’zakdosh so’z yasa” deb nomlanadi. O’quvchilar 5 guruhga bo’linadilar va sinf xattaxtasida ham 5 ta ustuncha hosil qilinadi.
Sinf Traktor Paxta
Bog’ Temir
O’quvchilar navbatdan o’zakdosh so’zlarni doskaga yozishlari kerak bo’ladi. Qaysi guruh ko’p so’z yozsa, o’sha guruh g’olib bo’ladi. d) 138-mashqdagi she’r o’qilib tarbiyaviy ahamiyati tushuntiriladi, o’zakdosh so’zlar yozilib, odatdagidek belgilanadi. e) 139-matn ham shu tariqa tahlil qilinadi f) mustahkamlash uchun 146,147,148,149,150,151-mashqlar bajariladi. Mustahkamlash uchun metodlar: “Kontakt”-“Piyola” treningi. Trening maqsadi: - sho’x o’yin orqali o’quvchilarni jamoaga tez kirishib ketishlariga sharoit yaratish; - o’quvchilar o’rtasidagi keskinlik, begonasirashlikni yo’qotish; - o’quvchilardagi ijobiy kayfiyatni qo’llab-quvvatlash; -o’quvchilarda noan’anaviy ijodiylikka ko’maklashish; Mashg’ulotni o’tkazish tartibi: O’quvchilar doira shaklida o’tiradilar, o’qituvchining qo’lida esa paxta gulli piyola bo’ladi va u piyolani o’quvchilardan biriga berayotib quyidagi topshiriqni berishi mumkin. Piyolaga qarab o’zakdosh so’zlar ishtirokida gap tuzing. Piyolani olgan o’quvchi piyolani davradagi o’quvchilarga navbatma-navbat berib chiqadi, lekin u o’quvchilarga piyolani har gal har xil usulda, ko’rinishda berishi bir xillik bo’lmasligiga harakat qilishi lozim. Piyola berayotgan o’quvchi yangiroq bir usul topmasa yoki harakati qaytarilsa, o’quvchilar jamoasiga qiziqarli, kulgili yoshiga mos jarima topshirig’i beradi va uning o’rniga boshqa o’quvchi tanlaydi: Berilgan barcha jarimalarning topshiriqlari o’yin tugagach ijro etiladi. “Piyola” o’yini davradagi hamma o’quvchilar navbati bilan ishtirok etganlaridan so’ng yoki yangi original fikrlar tugamaguncha davom etadi yoki vaqtga qarab to’xtatiladi. Mashg’ulot esa o’yin davomida “Jarima” olgan o’quvchilarning o’z topshiriqlarni bajarishi bilan yakunlanadi. “Jarima” olganlarning chiqishlaridan so’ng, o’qituvchi o’quvchilar bilan mashg’ulotga yakun yasaydi.
a) ta’limiy maqsad: o’quvchilarga ot so’z turkumi, u nimani atab kelishi gapda qaysi vazifada kelishi va imlosi to’g’risidagi tushunchalarini shakllantirish; b) tarbiyaviy maqsad: o’quvchilarni vatanga, tabiatga o’z ona tiliga bo’lgan hurmat ruhida tarbiyalash, ularni yuksak ma’naviyatli shaxs qilib yetishtirish; s) rivojlantiruvchi maqsad: ularda mustaqil va erkin fikrlash ko’nikmalarni shakllantirish, dunyoqarashini kengaytirish va rivojlantirish, og’zaki va yozma nutqini o’stirish.
joy va hokazo. IV. O’quvchilar egallashi lozim bo’lgan BKM elementlari: Bilimlar: - Ot so’z turkumi haqida bilish; - u gapda nimalarni atab kelishini bilish; - unga so’roq berishni bilish; - otlarning imlosini bilish; - birlik va ko’plikda kelishini bilish. Ko’nikma va malakalar: - Otlarga so’roq bera olish; - shaxs nomini bildirgan so’zlarni ayta olish; -narsa nomini bildirgan so’zlarni ayta olish; - otning gapdagi vazifasini topa olish; - otlarni to’g’ri yozish; - matn ichidan ot so’z turkumiga oid so’zlarni ajrata olish.
1.Tashkiliy qism: salomlashish, navbatchini tinglash, yangiliklar haqida suhbatlashish. 2. O’tilgan mavzuni takrorlash. O’tilgan mavzu: So’z turkumlari. Takrorlashga oid savollar: 1. So’zlar nima asosida turkumga ajratiladi? 2. So’z turkumlari nechta? 3. Mustaqil va yordamchi so’z turkumlarining bir-biridan farqi nimada?
a) aqliy hujum: 1. O’quvchilar, hayvonot dunyosi deganda nimani tushunasizlar? 2. Uy hayvonlaridan qaysilarini bilasizlar? 3. Hayvonlar ichida eng chopqir jonivor qaysi? 4. “Hayvonot” so’zidan “Hayvon” so’zini olib tashlasak, qaysi so’z hosil bo’ladi? Doskaga “Ot” so’zi katta qilib yozib qo’yiladi va yangi mavzu e’lon qilinadi. b) 148-mashqni bajarish. Shaxs va narsalarning nomini bildirgan so’zlarni ko’chirish; c) 149-, 150-mashqlar orqali bosh harf bilan yoziladigan otlar haqida ma’lumot berish; d) 151-mashq orqali shaxs, narsa va joy nomlarini guruhlarga ajratish; e) 153-mashq. Ta’limiy o’yin: O’quvchilar ikki guruhga bo’linadilar. O’qituvchi so’zlarni navbat bilan aytib turadi. 1- guruh ishtirokchilar birlikdagi otlarni, 2-guruh ishtirokchilari esa ko’plikdagi otlarni eshitganda qo’llaridagi kartochkalarni ko’tarishi kerak bo’ladi. Qaysi guruh bexato bajarsa, o’sha guruh g’olib bo’ladi.
Ushbu strategiya o’quvchilarda mavzuga nisbatan tahliliy yondashuv, ayrim ko’nikmalarni hosil qilishga yordam beradi. Strategiya kichik guruhlarni hosil qilishda sxema bo’yicha amalga oshiriladi. Yozuv taxtasi o’zaro teng to’rtga bo’linadi va har bir bo’lagiga quyidagi sxema chiziladi:
Strategiyani qo’llash bosqichlari: - sinf o’quvchilari uch guruhga bo’linadi; - yozuv taxtasiga toshiriqni mohiyatini aks ettiruvchi sxema chiziladi; - har bir guruhga o’zlashtirilayotgan mavzu yuzasidan alohida topshiriq beriladi; - topshiriqlar bajarilgach, guruh a’zolari tomonidan liderlar tanlanadi; - liderlar guruh a’zolari tomonidan bildirilgan fikrlarni umumlashtirib, diagrammani to’ldiradilar.
Guruhlar Diagrammalar Topshiriq mazmuni
1-guruh
1-diagramma Otning ta’rifi 2-diagramma Uning gapdagi vazifasi 3-diagramma Otning so’roqlari
2-guruh
1-diagramma Shaxs nomini bildirgan so’zlar 2-diagramma Narsa nomini bildirgan so’zlar
3-diagramma Joy nomini bildirgan so’zlar
3-guruh 1-diagramma Birlikdagi otlar 2-diagramma Ko’plikdagi otlar 3-diagramma Bosh harf bilan yoziladigan otlar
1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 ATROFIMIZDAGI OLAM 1-SINF I. Dars mavzusi: Biz yashaydigan o’lka – O’zbekiston. II. Darsning maqsadi: a) ta’limiy maqsad: o’lkamizning tabiati, undagi daryolar, cho’llar, yaylovlar, turli-tuman o’simliklar, hayvonlar, poliz ekinlari to’g’risida qisqacha ma’lumot berish; b) tarbiyaviy maqsad: o’quvchilarni vatanga, ona tabiatga, o’simliklar va hayvonot dunyosiga nisbatan mehr-muhabbat tuyg’ulari bilan tarbiyalash; c) rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarni erkin va mustaqil fikrlashga o’rgatish, mantiqiy va ijodiy tafakkurini rivojlantirish.
cho’l, paxta, bug’doy, qovun-tarvuz, qo’y-qo’zi, mollar. IV.O’quvchilar egallashi lozim bo’lgan BKM elementlari: Bilimlar: - o’lkamizning tabiati haqida bilish; - o’zbekiston cho’llari haqida bilish; - cho’llarga nimalar ekilishini bilish; - bog’larga nimalar ekilishini bilish. Ko’nikmalar: - qaysi hayvonlar yaylovlarda boqilishini ajratish; - nima uchun o’lkamiz tabiatidan zavqlanishimizni aytib berish.
paxta, bug’doy, daryolar, mevalar va sabzavotlarning rasmlari . IX. Darsning borishi: 1.Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, navbatchini tinglash, fasllar haqida suhbat. 2. O’tilgan mavzuni takrorlash. O’tilgan mavzu: “Kompyuter”. Takrorlash yuzasidan savollar; 1. Kompyuter qanday qurilma? 2. Kompyuterning vazifasi nimalardan iborat? Siz ham kompyuterda ishlashni bilasizmi?
Chiroylidir go’yo yosh kelin Ikki daryo yuvar kokilin Qorli tog’lar turar boshida Nur vodiylar yashnar qoshida. Chor atrofga yoyganda gilam Aslo yo’qdir bundayin ko’klam. Tog’lardagi qip-qizil lola Bo’lib go’yo yoqut piyola. O’qituvchi: O’quvchilar, Hamid Olimjon ushbu she’ri orqali nimalarni tasvirlab bergan? Download 0.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|