M. Dáwletov, Sh. Allaniyazova, D. Seytqasımov, A. Dáwletova

Sorawlar hám tapsırmalar:
1. Doslıq degenimiz ne?
2. Siziń doslarıńız kimler?
3. «Júz somıń bolǵansha, júz dostıń bolsın» degende 
neni túsinesiz?
4. «Doslıq» temasında shınıǵıwda kórsetilgennen basqa 
naqıl-maqallar jazıń.
Sózlik
Qaraqalpaq-
sha
Ózbekshe
Russha
Qazaqsha
Túrkmenshe
dos
do‘st
äðyã
äîñ
dost
dushpan
dushman
âðàã
äµøïàí
du
ş
man
aǵa
aka
ñòàðøèé 
бðàò
à¬à
aga
ini
uka
ìëàäøèé 
бðàò
iíi
ini
shártnama
shartnoma
äîãîâîð
êåëiñiì
ylala
ş
yk
ilimli
ilmli
î
бðàçîâàí- 
íûé
бiëiìäi
ylymly,
bilimli
ashıw
jahl
ãíåâ
àø
у
gahar
aqıl
aql
akyl
ум
ақыл
ayıp
ayb
âèíà
àéûï
g
ü
n
ä
esap
hisob
îò÷åò
åñåï
hasap

---

40
BAYANLAWÍSH
Baslawıshtıń kim, ne haqqında is-háreketin, xabarın 
bildiretuǵın bas aǵzaǵa bayanlawısh delinedi.
Bayanlawısh ne qıldı? ne qıladı? ne isledi? kim?
ne? qanday? qansha? hám t.b. sorawlarǵa juwap beredi. 
Mısalı: Olar jáne bir qurılıs baslap jiberdi. (S. K.) 
Ǵarrı jalǵız atlını tanıy ketti. (I. Yu.) Úydiń aynalası 
tap-taza. Kósheniń jası úlken qariyası da ózi.
Bul gáplerdegi qara hárip penen jazılǵan sózler — 
bayanlawısh.
49-shınıǵıw. Oqıń. Qara hárip penen jazılǵan sózlerge dıqqat 
beriń. Olardıń qanday sorawlarǵa juwap beretuǵınlıǵın aytıń.
1. Qız apam penen birge qara úyge kirdim. Ishte jańaǵı 
sırttan juwırısıp kelgen eki baladan basqa heshkim joq 
eken. 2. Meniń ornıma bir fizik kelgende búytip miyin 
qatırmas edi. (M. N.) 3. Jeti jasımda mektepke bardım. 
Birinshi kúnnen-aq óz qatarlarımnıń hesh qaysısınan artta 
qalmawǵa tırıstım. (G. Q.) 4. Aǵam sonda Shımbayǵa 
barǵansha qıynalıp bardı. (A. N.) 5. Bıyılǵı gúz sozılıp ketti.
(Ó. X.) 6. Bıyıl qıs qattı keldi. Yanvar ayında qar waqtı-
waqtı jawıp turadı. Qar jawǵan kúni adamlar úyinen erte 
shıǵıp ketedi. (G. G.)
Bayanlawısh tómendegi sóz shaqapları arqalı bildiri-
ledi:
1. Bayanlawıshlar, kóbinese feyil sózlerden boladı. 
Mısalı: Basqasın esaplamaǵanda Túrkstandaǵı úlken 
jıyınǵa on tórt úydiń ózinen-aq eliw biy kelipti. 
(K.M.) Házir dáryanıń arǵı júzindegi bir qalada islep 
atırmız. (S.S.)
2. Bayanlawıshlar atlıq, sanlıq, kelbetlik, almasıq, 
ráwish hám modal sózler arqalı da bildiriledi. Mısalı: 
Kempir apam ele shaqqan. Eki jerdegi eki — tórt. 
Saparbaydıń úyi — usı. Oqıwshılarǵa tıyanaqlı bilim 
kerek. Kún jıllı.

---

41
Bayanlawıshlar usı sıyaqlı bildiriliw ózgesheliklerine 
qaray, feyil bayanlawısh hám atawısh bayanlawısh bolıp 
ekige bólinedi.
50-shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Bayanlawıshtıń astın sızıń, olar-
dıń qanday feyillerden bolǵanın, sol feyillerdiń betlik qosımtaları-
nıń hám olardıń neshinshi bette ekenin aytıń.
BERUNIY HIKMETLERINEN
1. Danıshpan hám alımlar minez-qulıqlarınan órnek 
alıw jaqsı minez-qulıqtı tárbiyalaydı, jamanın joq etedi.
2. Teńlik húkim súrgen jerde satqınlıq, aldawshılıq hám 
qayǵı-ǵam bolmaydı. 3. Bilim — qaytalaw hám tákirarlaw 
jemisi. 4. Jaqsı bilmegen nársesine urınǵan adam shermende 
boladı. 5. Udayına bir qıylı nársege qaray beriw málellik 
hám sabırsızlıqqa alıp keledi. 6. Hárbir insannıń qádir-
qımbatı óz wazıypasın qayılshılıqta atqarıwında. 7. Jaqsı 
adamnıń mal-dúnyası bolmawı ar sanalmaydı.
(«Ustaz jolı» gazetasınan).