M. Dáwletov, Sh. Allaniyazova, D. Seytqasımov, A. Dáwletova
Download 1.37 Mb. Pdf ko'rish
|
8-klass Qaraqalpaq (Mamleketli) tili
|
196-shınıǵıw. Tekstti oqıń. Mazmunın sóylep beriń.
MONSHAQLÍ Jazǵı kanikuldıń bir kúninde birge oqıytuǵın doslarım Kamal, Ámet penen awıldan alıstaǵı bozlaqtan jabayı ósken gewrek hám pisken qaramıq terip qaytıw ushın barǵan edik. Gewrek jep, qaramıq jep bolǵannan keyin, úshewimizde de Monshaqlı tawınıń basına shıǵıp qaytayıq degen qıyal payda boldı. Maqsetimiz — Monshaqlınıń tóbesine shıǵıp sayaxat etip qaytıw. Ol biziń awılımızǵa tórt-bes shaqırımday jerde edi, jarıs- paqqa hámmemiz teńnen joqarıǵa qaray órmelep baratırmız. Eń aldında Kamal, ekinshi men, ábden ókpesi óshken Ámet izimizde. 140 Ekewimiz tınbastan órmelep Monshaqlınıń eń biyik tóbesine shıqtıq. Qır átirapqa qarap, samalǵa kókiregimizdi kerip, ústi-ústine dem alıp atırmız. Kóp keshikpey izimizde qalǵan Ámetti qoltıǵınan súyep tóbege shıǵarıp aldıq. Monshaqlınıń qır átirapı áyyemnen qurǵap qalǵan kól hám úlken saylar menen qorshalǵan eken. Kóz jetpes dalańlıqlar. Qublasına qarasań Túrkmenstannıń awıllarınıń terekleri alıstan kózge buldırap kórinedi. Usı jerden Aybúyir arqalı biziń úlkemiz Túrkmenstan menen shegaralas eken. Bizler úyge kelip atamnan Monshaqlınıń tariyxı haqqında aytıp beriwin ótindik. 141 MAZMUNÍ § 1. Ózbekstan — meniń Watanım ...................................................4 Orfoepiya hám orfografiya ..................................................................6 § 2. Birinshi akademik — Marat Nurmuxammedov ........................9 Leksikologiya. Qaraqalpaq ádebiy tiliniń sózlik baylıǵı haqqında túsinik. Ulıwma qollanılatuǵın sózler hám terminler ................................................................................................11 § 3. Aralım — dártim meniń ............................................................15 Turaqlı soz dizbekleri ..........................................................................18 § 4. Til ósiriw .....................................................................................20 § 5. Men súygen qaharman ................................................................21 Sintaksis haqqında túsinik ..................................................................25 § 6. Ustazlıq etken jalıqpas ................................................................24 Gáp aǵzaları. Gáptiń bas aǵzaları. Baslawısh .................................27 § 7. Miynettiń nanı tatlı ...................................................................30 Jay qospa hám keńeytilgen baslawıshlar ...........................................34 § 8. Doslıq — izzet, ullı dáwlet ......................................................36 Bayanlawısh ...........................................................................................40 § 9. Klastan tıs oqıw ......................................................................43 § 10. Tábiyat hám biz .......................................................................44 Jay hám qospa bayanlawısh ...............................................................47 § 11. Biziń perzentlik parızımız .........................................................49 Gáptiń ekinshi dárejeli aǵzaları. Anıqlawısh ....................................51 § 12. Teberik mákan ............................................................................54 Tolıqlawısh. Jay, qospa hám keńeytilgen tolıqlawısh .......................56 § 13. Tariyxıy orınlarǵa sayaxat .........................................................59 Pısıqlawısh. Jay, qospa hám keńeytilgen pısıqlawısh .......................62 § 14. Til ósiriw.....................................................................................65 § 15. Til bilgen el biledi ....................................................................66 Pısıqlawıshtıń mánisine qaray túrleri .................................................67 § 16. Tuwǵan elge súyispenshilik ........................................................68 Orın hám waqıt pısıqlawısh ...............................................................71 § 17. Klastan tıs oqıw .........................................................................73 § 18. Ruwxı baydıń eli bay ................................................................76 Sın hám muǵdar dáreje pısıqlawısh ..................................................78 § 19. Xalıq maqtanıshı ........................................................................80 Sebep hám maqset pısıqlawısh ...........................................................83 142 § 20. Qaraqalpaqstannıń tábiyiy baylıqları .........................................87 Shárt hám qarsılas pısıqlawısh ...........................................................89 § 21. Ananıń kewli balada ................................................................92 Sintaksis hám punktuaciya. Bir bas aǵzalı gápler ..........................95 § 22. Sport Watandı dúnyaǵa tanıtadı ..............................................96 Feyil bir bas aǵzalı gápler. Iyesi belgili gáp ...................................99 § 23. Qız ósse, eldiń kórki.....................................................................100 Iyesi belgisiz gáp ...............................................................................103 § 24. Nawrız — jıl bası ...................................................................104 Iyesi ulıwmalasqan gáp .....................................................................106 § 25. Qara úy — xalqımızdıń maqtanıshı .........................................108 Iyesiz gáp ............................................................................................110 § 26. Klastan tıs oqıw ......................................................................112 § 27. Qaraqalpaq xalqınıń milliy saz ásbapları ..............................113 Atawısh bir bas aǵzalı gápler. Ataw gáp .......................................116 § 28. Internet tarmaǵında .................................................................118 Tolıq hám tolıq emes gápler............................................................119 § 29. Úlkemizdiń temir jolları..........................................................121 Gáptiń qaratpa aǵzası .......................................................................123 Qaratpa aǵzanıń morfologiyalıq bildiriliwi ......................................125 § 30. 9-may — Eslew hám qádirlew kúni .........................................126 Gáptiń kiris aǵzası hám kiris gáp ...............................................129 § 31. Milletler arasındaǵı tatıwlıq ...................................................132 Kiris aǵza hám kiris gáplerdiń intonaciyası ..................................135 Klastan tıs oqıw ................................................................................137 143 MADENBAY DÁWLETOV, SHÁRIGÚL ALLANIYAZOVA, DÁWLETNAZAR SEYTQASIMOV ARUXAN DÁWLETOVA Download 1.37 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|