M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

Qon yo‘qotish. Aylanayotgan qon hajmi defekti % va ml
I sinf (yengil)
15%
750 ml
II sinf (o‘rtacha)
20–25%
1000–1200 ml
III sinf (og‘ir)
30–40%*
1500–2000 ml
IV sinf (o‘ta og‘ir)
40% va ko‘p
2000 ml va ko‘p
Gemorragik shok og‘irlik darajasiga ko‘ra davrlari:
kompensatsiya – organizm yurak qon-tomir sistemasining 
–
fiziologik kompensatsiyasi hisobiga o‘tkir qon yo‘qotishga 
javob beradi. Bemorning hushi joyida, ba’zan yengil 

---

225
bezovtalanish kuzatiladi. Ko‘zdan kechirganda terisi biroz 
oqargan, periferik venalari bo‘shashgan. Qo‘1-oyoqlari 
sovuq. Pulsi kuchsiz to‘liqlikda, biroz taxikardiya, qon 
bosimi normada, yengil oliguriya;
dekompensatsiyalashgan (qaytuvchi) bosqich – arterial qon 
–
bosim pasaygan. Bemorning hushi xiralashgan, hansirash, 
taxikardiya (100–120 marta), puls bosimi kamayadi, oligu-
riya, akrosianoz;
qaytmaydigan – bemorning ahvoli og‘ir, hushsiz, teri 
–
qoplamlari oqish rangda, sovuq ter bilan qoplangan, 
gipotermiya, oligoanuriya kuzatiladi. Puls periferiyada 
ipsimon yoki umuman aniqlanmaydi. Arterial qon bosim 60 
mm. sim. ust. past.
Davolash:
1. Ekspress diagnostika maqsadida shok indeksi (Shi) aniq-
lanadi, ya’ni 1 daqiqadagi yurakning qisqarishlar soni sistolik 
arterial qon bosimga nisbati aniqlanadi.
Normada shok indeksi = 60/120 = 0,5 (60–1 min yurakning 
qis qarishlari soni; 120 – sistolik arterial qon bosimi normal ko‘r-
satkichi).
2. Qon ketishini to‘xtatish (jgut, siqib turuvchi bog‘lam).
3. Og‘riqsizlantirish.
4. Markaziy venalarni kateterlash (infuziya-transfuziya).
5. O‘tkir nafas yetishmovchiligiga qarshi kurash (yuqori nafas 
yo‘llari o‘tkazuvchanligini ta’minlash, havo o‘tkazgich qo‘yish, 
traxeya intubatsiyasi, sun’iy o‘pka ventilatsiyasini o‘tkazish).
6. Oksigenoterapiya.
7. O‘tkir yurak qon-tomir yetishmovchiligi belgilarini bartaraf 
etish.
8. Siydik qopini kateterlash (soatlik, sutkalik diurezni nazorat 
qilish).