M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

2.11. Коmа holatidagi bemorlarda hamshiralik parvarishi
Koma – markaziy asab sistemasi faoliyatining tormozlanishi 
bo‘lib, barcha analizatorlar funksiyasining buzilishi bilan xarak-
terlanadi. Koma grekcha so‘z bo‘lib, «qattiq uyquga ketish», 
degan ma’noni anglatadi.
Komaning kelib chiqishida gipoksiya yotadi. Gipoksiya 
natijasida miyada qon va suyuqliklar aylanishi buziladi, miya 
shishi oqibatida paydo bo‘lgan zaharli moddalar neyronlarni 
o‘ldiradi, markazlarni ishdan chiqaradi.
Koma paydo bo‘lishiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi:
nevrologik koma – 
 
–
jarohat, yallig‘lanish, o‘sma, insult 
sababli markaziy asab sistemasining zararlanishi tufayli 
kelib chiqadigan koma;
endokrinologik кота – 
 
–
ichki sekretsiya bezlarining 
yetish masligi yoki funksiyasining oshishi tufayli paydo 
bo‘ladigan komalar;

---

228
toksik кота – 
• 
ekzogen va endogen zaharlanish tufayli pay-
do bo‘ladigan komalar;
gipoksik komalar – 
• 
gaz almashinuvining buzilishi va 
gipoksiya tufayli paydo bo‘ladigan komalar.
Komaning quyidagi darajalari mavjud:
1-daraja – bemor bo‘shashgan, savollarga qiyinchilik bilan 
javob beradi, atrofdagilarga nisbatan befarq, nutqi buzilgan. 
Bemor uyqu holatida bo‘lib, nafas olishi qisman tezlashgan, 
arterial qon bosim ko‘tarilgan bo‘ladi.
2-daraja – bemor sopor holatida bo‘lib, hushsiz, savollarga 
qiyinchilik bilan javob beradi, so‘zlarni cho‘zib, zo‘rg‘a gapiradi. 
Nafas olishi tezlashgan, taxikardiya, arterial qon bosim 
birmuncha pasaygan yoki me’yorda bo‘ladi. Reflekslar saqlangan, 
lekin sust bo‘ladi.
3-daraja (og‘ir yoki chuqur koma) – bemor hushsiz, reflekslari 
so‘ngan, qorachiqlar kengaygan. Terisi kulrang, akrosianoz. Nafas 
olishi tez va yuzaki, aritmiya, arterial qon bosimi tushib ketgan. 
Ixtiyorsiz defekatsiya va siydik ajralishi kuzatiladi.
4-daraja (terminal holat) – bemor hushsiz, reflekslar yo‘q, 
nafas olish patologik (Kussmaul va Cheyn-Stoks ko‘rinishida), 
arterial qon bosim aniqlanmaydi, yurak faoliyati to‘xtaydi. Bu 
davrda bemorni komadan chiqarib bo‘lmaydi.