M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

O‘tilgan mavzuni mustahkamlash uchun savollar 
1. 
Lipidlarning tabiiy manbalari va energetik ahamiyati. 
2. 
Lipidlarning tasniflanishi. 
3. 
Neytral yog‘larva ularning tuzilishi. 
4. 
Hayvon va o‘simlik yog‘larini farqli jihatlari. 
5. 
Yog‘larga xos sifat reaksiyalari. 
6. 
Yog‘larning eruvchanligi va emulsiyalanishi. 
7. 
Yog‘larning gidrolizi. 
8. 
Yog‘larning kislota,yod,sovunlanish sonlari. 
9. 
Fosfatidilglitseridlar qanday tuzilishga ega. 
10. 
Plazmogenlar va kardiolipinlar. 
11. 
Sfingolipidlpr, serebrozidlar va gangliozidlar. 
12. 
Lesitinni ajratib olish. 
13. 
Lesitinga xos sifat reaksiyalari. 
14. 
Xolesterinni biomateriallardan ajratib olish. 
15. 
Xolesteringa xos sifat reaksiyalari. 
 
 

---

136 
VITAMINLAR 
 
Vitaminlar oziq-ovqat tarkibida uchraydigan oziqa omillari jumlasiga 
kirib, organizmda sodir bo‘ladigan moddalar almashinuvining 
boshqarilishida ishtirok etish orqali biokimyoviy va fiziologik jarayonlarni 
me’yoriy chegarada kechishini ta’minlaydigan moddalardir. 
Bu moddalar organizm uchun juda ham oz miqdorda talab qilinishi 
bilan birga, organizmning ular bilan ta’minlanishiga bevosita bog‘liq 
bo‘lgan avitaminoz, gipovitaminoz va gipervitaminoz holatlari ham uchrab 
turadi. Hozirgi kunda bu guruhga mansub moddalarni o‘rganish bo‘yicha 
alohida vitaminologiya deb nomlangan fan shakllangan.
Vitaminlar to‘g‘risidagi ta’limotning rivojlanishida N.I. Luninning 
(1880-y) xizmati katta. U kishi hayvon organizmi oziqa tarkibida oqsil, 
karbonsuv, yog‘, mineral moddalar va suvdan tashqari hozirgacha ma’lum 
bo‘lmagan, lekin ularning o‘rnini bosa olmaydigan qandaydir moddalar 
bo‘lishi zarurliginiisbotladi. 
Bu ilmiy xulosa F.Xopkins va K.Funk (1912-y)lar tomonidan 
keyinchalik yanada to‘liqroq isbotlandi. Ayniqsa, shu yili K.Funk guruch 
kepagi ekstraktidan «beri-beri»ning oldini oladigan kristall moddani 
ajratib oldi. Bu modda tarkibida amin guruh bo‘lganligi uchun uni 
vitamin- «hayot amini» (Vita-hayot) deb nom berdi. 
Agar, 1912 yili K.Funk vitamin atamasini fanga kiritib, avitaminoz 
kasalliklarning biokimyoviy sababini ko‘rsatgan bo‘lsa, keyinchalik 
vitaminlarni ajratib olish va hossalarini o‘rganish tartibi bo‘yicha lotin 
alfabitining bosh harflari bilan atashni taklif etildi va ularniA, B, C va h.k. 
deb nomlana boshlandi.1956 yilda Xalqaro nomenklatura qabul 
qilinib, unda fanda ma’lum bo‘lgan 20 dan ortiq vitaminlarni uch guruhga 
bo‘lib o‘rganish tavsiya qilingan: 1) suvda eriydigan vitaminlar, 2) yog‘ da 
eriydigan vitaminlar, 3) vitaminga o‘xshash birikmalar. 
Yog‘ da eriydigan vitaminlarga-A, D, E va K kabi vitaminlar qatori , 
Suvda eruvchi vitaminlarga- B
1
, B
2
, B
6
, B
12
, PP, B
8
, B
3
,
.
H, C, P, pantoten 
kislota, folat kislota va boshqalar, vitaminsimon moddalarga - xolin, lipoy 
kislota, pangam kislota, orot kislota, inozit, ubixinon, paraaminobenzoy 
kislota, karnitin, linol, linolen, araxidon kislotalar, vitamin U va boshqalar 
kiradi. 

---

137