M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

1- tajriba.Tuxum sarig‘idan lesitinni ajratib olish 
 
Ishnibajarishtartibi. Bitta tuxumni sarig‘ini yarmini stakanga solib 
uni ustiga doimo aralashtirib turgan tarzda 35-40 ml biroz isitilgan spirt 
qo‘shiladi. Aralashma sovigach quruq probirkaga filtrlanadi. Agar filtratda 
loyqa hosil bo‘lsa,tiniq filtrat hosil bo‘lgunga qadar takror- takror 
filtrlanadi. Filtratdan 2 ml ajratib olib qo‘yiladi. So‘ng stakan yoki kolbaga 
30 ml aseton solib uni ustiga filtratni tomchilab qo‘shiladi. Aralashmaning 
loyqalanishi lesitinning atsetonda erimaganligi sababli cho‘kmaga 
tushganani bildiradi. Cho‘kmadagi lesitin filtr 
qog‘ozustida
namini 
qochirish uchun chinni kosacha ustida gaz gorelkasi yoki spirt lampasi 
yordamida qizdirilib quritiladi va keyingi reaksiyalarni o‘tkazish uchun 
olib qo‘yiladi. 
 
2-tajriba. Lesitinni emulsiyasini hosil qilish 
 
Ishnibajarishtartibi.Ajratib olib qo‘yilgan 1- tajribadagifiltrat 2 mlni 
tarkibidagi lesitin emulsiyasini hosil qilish uchun ajratib olib 
qo‘yilganfiltratni
(2 
ml) 
tarkibidagiletsitinniemulsiyasinihosilqlishuchunustiga birnecha tomchi 
distillangan suv tomiziladi va yaxshilab chayqatiladi, bunda lesitinning 
emulsiyasini hosil bo‘ganligi kuzatiladi. 
3-tajriba. Lesitinni gidrolizlash 
 
Ishni bajarish tartibi. 
Ajratib olingan lesitin cho‘kmasidan (1-
tajriba) probirkaga ozgina solib, ustiga 3-4 ml 10 % li natriy ishqori 
eritmasidan qo‘shiladi va 15 daqiqa davomida suv hammomida qizdiriladi. 
Natijada lesitin gidrolizlanib tarkibiy qismlarga parchalanadi. 
4-tajriba. Lesitin gidrolizatitarkibini o‘rganishga xos reaksiyalar 
 
Ishni bajarish tartibi.
Lesitin gidrolizatidan (3-tajriba) 1 ml olib 
probirkaga solinadi va gaz alangasida qizdirilganda aralashmadan 
«tuzlangan baliq hidi» keladi. Bu reaksiya lesitin gidrolizati tarkibida xolin 
borligidan dalolat beradi. 
Gidrolizatning qolgan qismini kolbachaga ko‘chirib 10 % HCl 
yordamida nordonlashtiriladi. Bunda lesitin gidrolizati tarkibidagi yog‘

---

133 
kislotalari cho‘kadi. Cho‘kma filtrlanadi va chinni kosachaga ko‘chirib suv 
hammomida quritiladi, filtrat bilan esa, gliseringa xos (46-ishdagi) 
reaksiya o‘tkaziladi.
Buning uchun filtrat fenolftalein ishtirokida 10 % li natriy ishqori 
bilan neytrallanadi. Neytrallangan aralashma suv hammomida quritiladi. 
Quritilgan massa ustiga ozgina KHSO
4
kukuni sepib, aralashma 
suyuqlanguncha gaz alangasida qizdiriladi. Bunda akroleinga xos 
«oshqozon hidi» keladi.