M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

Darsning maqsadi. Aminokislotalar aralashmasi, oqsil gidrolizati 
tarkibidagi aminokislotalakrni qog‘oz xromatografiyasi usulida sifatiy va 
miqdoriy aniqlash ko‘nikmasini shakllantirish va shu mavzuga oid nazariy 
bilimlarni mustahkamlash. 
28- ish. Aminokislotalarni qog‘oz xromatografiyasi usulida 
ajratish 
Kerakli biomaterial:tuxum oqsilini gidrolizati. 
Kerakli jihozlar: xromatografiya qog‘ozi, ip, shisha,
qora grafit qalam, 
Paster pipetkasi, diametri 2-2, 5 sm, uzunligi 18-20 sm li probirka,
termostat, (quritkich shkaf), pulverizator, o‘lchov probirkasi, filtr qog‘oz, 
qaychi, pinsyet, chizg‘ich (lineyka), Petri idishi, 
Kerakli reaktivlar: Glyutamin kislota, alanin, leytsinlarning 0.001 M 
eritm
alari, to‘yingan fenol eritmasi yoki butanol:sirka kislota:suv (4:1:1) 
aralashmali eritmasi. 
 
1- tajriba. Yuqoriga ko‘tariluvchi xromatografiya 
2-

---

65 
Ishni bajarish tartibi. Eni 1,5 sm, uzunligi 15 sm keladigan ikkita 
xromatografiya qog‘ozi kesib olinib, yuqorisiga ip o‘tkazib ilib quyiladi. 
Qog‘oz lentalarning pastki chekkasidan 1 sm yuqoriga 3-4 mm diametrda 
qora grafit qalamda doira chizib qo‘yiladi.Qog‘ozlarning birini doirasi 
o‘rtasiga kapellyar yoki mikropipetka yordamida aminokislota aralashmasi 
(masalan, glyutamat kislota, alanin va lisin aralashmasi), ikkinchisinikiga 
gidrolizatdan tomiziladi va quritiladi.
Diametri 2-2,5 sm uzunligi 18-20 sm keladigan ikkita probirka olib, 
devoriga tegizmasdan 15-20 tomchi (2 ml) suvga to‘yingan fenol (yoki 
butanol:sirka kislota: suv aralashmali eritmasi) quyiladi. Tayyorlangan 
qog‘oz lyentalarni bog‘langan ipdan
shisha
ilgakka ilib, 2-3 mm 
chuqurlikga- erituvchiga botguncha tushirilib, qog‘ozlarni probirka 
devoriga tekkizmay va aniq vertikal holatini saqlab, tiqin (qopqoq) bilan 
berkitib qo‘yiladi (9-rasm). Probirka 35-40
0 
C li termostatda 90-120 daqiqa 
davomida qoldiriladi. Shu vaqt ichida erituvchi fronti 10-12 sm ga 
ko‘tariladi. Ko‘rsatilgan vaqt o‘tgandan keyin xromotogramma olinib, 25-
30daqiqa davomida to fenol yoki boshqa erituvchi batomom uchib 
ketguncha 50-100
0 
C thermostat (quritgich shkafi)ga osib quyiladi.
Erituvchi bug‘lanib ketgach, qog‘oz lentalarni olib shtativga ilib 
quyiladi va unga 0,5% ningidrin eritmasidan pulverzator yordamida 
purkaladi 
yoki 
kristalizatorga 
ningidrin 
eritmasi 
quyib, 
unga 
xromotografik qog‘oz botiriladi. Yana 100-110
0 
C li quritgich shkafiga 5-
6 daqiqa ilib quyiladi. Natijada qog‘ozlarning aminokislota to‘xtagan joyi 
ko‘k, ko‘kish – binafsha ranga bo‘yaladi.
Keyin chizg‘ich yordamida ikkala namunada ham har bir 
aminokislotani Rf ko‘rsatkichlari aniqlanadi va olingan natijalar bo‘yicha 
mulohaza yuritilib, tegishli xulosalar keltirib chiqariladi 

---

66 
9-rasm. Yuqoriga ko‘tariluvchi xromatografiya