M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

2-tajriba.Oqsilningtuzli eritmasini dializlash 
 
Ishni bajarish tartibi. Kollodiy yoki sellofan xaltacha (dializator) 
ning 1/3 hajmiga qadar tuxum oqsilining (NH
4
)
2
SO
4
bilan aralashgan 
eritmasidan quyiladi. Xaltacha yuqori qismidan ikkita shisha tayoqchadan 
rezina halqa yordamida tayyorlangan qisqichga mahkamlanib, distillangan 
suvli stakanga 1-2 soat davomida solib quyiladi (2-rasm). 1-2 soatdan 
keyin dializat (tashqaridagi suyuqlik) va dializlanayotgan suyuqliklardan 
olib oqsil va sulfatlarga xos reaksiyalar qilib ko‘riladi. Bunda oqsilning 
tuzli eritmasidagi ammoniy va sulfat anionlari dissotsiatsiyalanib yarim 
o‘tkazgich pardadan tashqariga chiqqani, oqsil esa, yirik kolloid zarracha 
bo‘lganligi sababli bu pardadan o‘taolmasdan xaltachaning ichida 
qolganiga ishonch hosil qilinadi. 
3-tajriba. Dializatda sulfatlar borligi va oqsilning yo‘qligini 
aniqlash 
Ishni bajarish tartibi. Ikkita probirka olib 10 tomchidan dializat 
solinadi. So‘ng ularning birinchisiga 10 tomchi 1% li BaCl
2
eritmasidan 
qo‘shiladi. Ikkinchi probirkaga 5 tomchi 10 % li NaOH va 1 tomchi 1%li 
CuSO
4 
qo‘shib qizdiriladi. Bunda birinchi probirkadagi aralashma oq 
rangli BaSO
4
loyqasiga aylanishi kuzatiladi. Ikkinchi probirkadagi 
reaksiya oqsilga xos reaksiya bo‘lib rang bo‘yicha o‘zgarish bo‘lmaydi. 
Demak, dializ natijasida sulfat ionlarining yarim o‘tkazgich parda orqali 
dializatga o‘tganligi va oqsil zarrachalari esa o‘taolmaganligi o‘z isbotini 
topadi.
4-tajriba. Dializlanayotgan suyuqlikda sulfatlarning yo‘qligi va 
oqsilning borligini aniqlash
Ishni bajarish tartibi. Ikkita probirka olib yuqoridagi tartibda tajriba 
o‘tkaziladi, lekin uning farqli jihati shundan iborat bo‘ladiki, tajriba uchun 
olingan dializat o‘rniga dializlanayotgan suyuqlikni dializ xaltachasidan 

---

44 
olib ishlatiladi. Bunda agar dializ oxiriga yetgan bo‘lsa birinchi 
probirkadagi BaCl
2 
bilan bo‘lib o‘tgan reaksiya natijasida oq loyqa hosil 
bo‘lmaydi. Ikkinchi probirkadagi aralashma esa, qizg‘ish-binafsha rangga 
bo‘yaladi. Demak, dializlanayotgan oqsilning tuzli eritmasi tarkibidagi 
ammoniy sulfat ionlari yarim o‘tkazgich orqali stakandagi suvga o‘tib 
ketgan, oqsilning makromolekulalari esa undan o‘taolmaganligi tufayli 
oqsilga xos sifat reaksiyasi ijobiy chiqdi degan xulosaga kelinadi.