M kariyev, R. Alimov

Reaksiya natijalari 
1. Hamma 3 tomchida agglyutinatsiya yo'qligi tekshirilayotgan 
qonda agglyutinogen yo'qligini bildiradi. Qon 0(1) guruhiga kiradi. 
2. 0(1) va B(II1) guruhlari zardob tomchisida agglyutinatsiya bo'lishi, 
qonda agglyutinogen A borligini bildiradi. Qon A(l!) guruhiga kiradi. 
3. 0(1) va A(II) guruhli zardob tomchisida agglyutinatsiya bo'lishi, 
qonda agglyutinogen V borligini bildiradi. Qon V(I11) guruhga kiradi. 
4. Hamma uchta tomchida agglyutinatsiya bo'lishi tekshirilayotgan 
qonda ikkala agglyutinogen A va В borligini bildiradi. Qon AB(IV) 
guruhga kiradi. 
Nospesifik reaksiya hisobiga hamma zardoblar bilan ham agglyu- 
tinatsiya bo'lishini hisobga olish kerak. Shuning uchun tarelkaga 2— 
3 tomchi AB (IV) guruh standart izogemagglyutinlovchi zardob solina- 
di va unga 1 tomchi tekshiriluvchi qon qo'shiladi. Qon va zardob 
aralashtiriladi va reaksiya natijasi 5 daqiqadan keyin ko'riladi. 
Variantlar: 1. Agglyutinatsiya yo'q bo'lsa qon AB(IV) guruhga 
kiradi. 2. Agglyutinatsiya bo'lsa, reaksiya nospesifik. Donor qon gu- 
ruhini aniqlash uchun flakondan qon tomchisi olinadi. 
Suv hammomida individual rezus-moslik 
sinamasini o'tkazish qoidasi. 
Kerakli anjomlar: suv hammomi, Petri piyolchasi, suv haroratini 
o'lchash uchun termometr, sentrifuga. 
1. Retsipiyent venasidan probirkaga 3-5 ml qon stabilizator 
qo'shmasdan 
olinadi. 
2. 
Qon 
sentrifugalanadi. 
3. 
Pipetka 
bilan 
retsipiyentdan 2 tomchi zardob olinadi va uni Petri piyolasiga solinadi. 
4. Zardobga 5—10 marta kam qon tomchisi qo'shiladi va tomchilar 
aralashtiriladi. 5. Petri piyolasi suv hammomiga 10 daqiqaga qo'yiladi 
(suv t° 42—46°C) 6. Natijani o'qish: agar agglyutinatsiya bo'lsa, qon 
mos kelmaydi va uni quyish mumkin emas. 
Alohida tibbiy otryadda qon quyish usullari: 
1. Qonni venaga quyish - ATO da ko'p qo'llaniladi. Qon qu- 
yishda har qanday yuza venadan foydalaniladi. Tirsak bukilmasi, 
kaflning tashqi yuzasi, bilak, oyoq kafti venalari. Venaga qon qu- 
yishda venapunksiya o'tkaziladi, buning iloji yo'q bo'lsa, venaseksiya 
qilinadi. Qon va qon o'mini bosuvchilarni uzoq vaqt quyish kerak 
bo'lsa, vena plastik materialli trubka bilan kateterizatsiya qilib qo'yiladi. 
Venaseksiya uchun tizzaning yuza venalari foydalaniladi. Operat- 
42 

---

siya aseptika va terini kesishdan awal to‘qimani og'riqsizlantirish qoi- 
dalariga amal qilingan holda o'tkaziladi. 
Venaseksiya uchun quyidagi jarrohlik asboblari kerak bo'iadi: jar- 
rohlik pinset, anatomik pinset, skalpel, qaychilar, 4 ta qon to'xtatuvchi 
qisqich, igna ushlagich, teri jarrohlik ignalar, ip, ketgut anesteziya 
va vena punksiyasi uchun shpris va ignalar, 25—50 ml 0,25—0,5% 
novokain eritmasi. 
Venaseksiya o'tkazish qoidalari: 
- Operatsion maydon yodonat eritmasi bilan ishlov berish va 
steril choyshab qo'yish. 
- Vena 
uchun tayyorlangan teri, teri osti yog* to‘qimasi 
og‘riqsizlantiriladi. 
- Vena bo'ylab teri kesiladi. 
- Tig' ishlatmasdan vena teri yog* to‘qimasidan ajratiladi. 
- Vena ostidan 2 ta ligatura qo‘yiladi, distal ligatura ushlovchi 
bo'lib xizmat qiladi. 
- «Ushlagich» vena fiksatsiyalanib, uni igna bilan teshiladi. 
- Qon paydo bo'lgach, ignaga sistema kanyulasi ulanadi va qon 
quyish boshlanadi. 
- Igna venaga markaziy ligatura bilan fiksatsiyalanadi. 
- Yara tiklanadi 
- Yaraga aseptik bog'lam qo'yiladi. 
2. Magistral venani kateterizatsiyalash yo'qotilgan qon miqdorini 
tezda toMdirish yoki uzoq transfuzion terapiya uchun o‘tkaziladi. 
Bu maqsadda o‘mrov osti venasini punksion kateterizatsiyasi ham 
qilinadi. Bu anesteziologlarga taalluqli boMgani uchun amaliyotni 
o‘tkazish texnikasi yozilmaydi. 
3. Arteriya ichi transfuziyasi — qonni arteriya ichiga quyishga 
ko'rsatma: 1. Massiv qon yo'qotish natijasida, qon o'mi to'lmay yurak 
to'xtab, klinik o‘lim bo'lganda, terminal holat, agar u qon yo‘qotish 
natijasida uzoq vaqtli gipotenziya (A/B-60 mm. sim.ust.), travmatik 
shok, ichki transfuziya effektsiz bo'lganda. 
Tezkor vaziyatda oyoq yoki qo'lning distal qismida istalgan yuza 
joylashgan arteriya operatsiya yo'li bilan ochiladi (bilak, orqa, katta 
boldir), u punksiyalanadi va flakondan qon bosim bilan transfuziya 
amalga oshiriladi. Flakondagi bosim rezina ballon yordamida hosil 
qilinadi va arterial bosimni o'lchash uchun apparatlardan monometr 
bilan nazorat qilinadi. 
4. Suyak ichiga qon quyish. Hozigi vaqtda kam qo'Ilaniladi, 
lekin bu oddiy usulda shuni esda tutish kerak: u altemativ hisoblanadi, 
agar vena ichiga qon yoki qon o'rnini bosuvchilami yuborishning 
iloji bo'lmasa. Unda keng bo'shliqli igna bilan g'ovak modda saqlovchi 
suyak punksiya qilinadi. Son va katta boldir suyagini epimetafizar 
43 

---

qismi, yonbosh suyagi qanoti, son suyagini katta dumbog‘i qulayroq. 
1% 
novokain 
eritmasi 
bilan 
o'sha 
yerdagi 
to‘qima 
og'riqsizlantirilganidan keyin mandrenli maxsus igna bilan suyak 
punksiya qilinadi. Mandren chiqarilgandan keyin, igna suyakning 
g'ovak moddasida joylashganiga ishonch hosil qilinib, 10-15 ml 0,5- 
1% li novokain eritmasi yuboriladi. 5 daqiqadan keyin ignaga siste- 
ma biriktiriladi va tomchilab qon quyishga kirishiladi. Suyak ichiga 
tez qon quyish zarur bo'lganda, bu juda og'riqli jarayon bo'lgani 
uchun bu operatsiyani umumiy og'riqsizlantirish yo‘Ii bilan o‘tkazish 
tavsiya etiladi. 
5. Qonni reinfuziyasi — tomirlar va parenximatoz organlar shi- 
kastlanganda ko'krak yoki qorin bo‘shlig‘iga chiqqan qonni qayta 
quyish. Reinfuziya donor qonini qo'llashni chegaralaydi. Qonni re- 
infuziyasiga qarshi ko'rsatmalar: 
1. Qorin bo‘shlig‘i organlarining shikastlanishida ularni ichidagi 
narsalar bilan ifloslanishi. 2. Oqib chiqqan qonning seroz bo'shliqlarda 
24 soat turishi. 
Qon reinfuziyasi metodikasi: 1. Plevra yoki qorin bo'shlig'iga qu- 
yilgan qon qoshiq yoki shisha bankacha bilan Bobrov bankasiga yoki 
flakonga yig'iladi. 2. Yig'ilgan qonga stabilizator yoki geparin 1000 
Yed. 500 ml qonga yoki 100 ml qonga 4 % natriy sitrat eritmasi 
qo‘shi!adi. 3. Yig‘ilgan qon ampulaga filtrlanadi. Filtrlash uchun am- 
pulaga katta voronka kiritiladi, unda 8 qavat steril doka bo'lishi ker- 
ak. Stabillashtirilgan va filtrlangan qonni bemorga hech qanday si- 
namalar va tekshirishlarsiz oqma qo'rinishda quyish mumkin. 
Transfuzion terapiya mezoni boMib, qon yo'qotish hisoblanadi. 
Qon yo‘qotishni yengil darajasida faqat plazmani to‘ldiruvchi suyuq- 
liklar quysa ham bo'Iadi. 0‘rta darajali qon yo'qotish va og‘ir darajada 
qon tez oqma ko'rinishda quyiladi. Yuborilayotgan konservatsiya qi- 
lingan donor qonidan yo'qotilgan qon hajmining 50—70% gacha yu- 
boriladi, qolgan 50—30% esa plazmani to‘ldiruvchilar orqali toldiriladi. 
Lekin yaralanganlar, shikastlanganlar va o‘tkir qon yo'qotishlar bilan 
bo‘lganlar massiv tushganda esa qon va plazma to'ldiruvchilar nisbati 
1:1, 1:2 dan 1:5 va 1 gacha nisbatda ham quyiladi. 
lxtisoslashtirilgan yordam bosqichida transfuzion (infuzion) tera- 
piya. Bu bosqichda bevosita o'choqda shikastlanib, massiv tushganlarga 
ko‘rsatma va transfuzion terapiya hajmi xuddi malakali yordam bos- 
qichida bo‘ladi. 
Bundan tashqari, gospital-davolash muassasalariga operatsiya ama- 
liyotiga tayyorlash va uni o‘tkazish, operatsiyadan keyingi qon qu- 
yish va nur kasalligining kompleks terapiyasi, yarani yiringli-septik 
asoratlari, suvsizlanish va turli etiologiyali intoksikatsiyaga qarshi kurash 
uchun zaxirada qon bo'lishi kerak. 
44 

---

Transfuzion vositalarning turlari va ularni qo'llashga ko'rsatma. 
Qon va qon o'rnini bosuvchi eritmalarni birgalikda quyish 
Respublika Qurolli Kuchlar tizimi tibbiy xizmati transfuzion te- 
rapiya o'tkazish uchun quyidagi tabelii vositalardan foydalaniiadi. 
Qonning tarkibiy qismlariga: eritrotsitar massa, leykotsitar, trom- 
bositar massa, plazma (quruq, nativ, antigemofilli, immun) kiradi; 
Plazma preparatlari: albumin, protein, fibrinogen, trombin, ge- 
mostatik gubka. Yo'naltirilgan ta’sirli globullinlar, qoqsholga qarshi, 
antistafilakokkli, grippga qarshi qo'llanishi kerak. 
Plazma to‘Idiruvchi eritmalar: a) to'ldiruvchi ta'sirii; b)dezintoksikatsion 
ta’sirli; d) parenteral ovqatlantirish uchun; e) boshqalar. 
Qon va plazma o'rnini bosuvchilarni quyishga asosiy ko'rsatma: 
0‘tkir qon yo'qotish, travmatik shok, kuyish, yiringli infeksiya va 
to qimalar regeneratsiyasining pastligi, nur kasalligi, anemiya, leyko- 
peniya, trombotsitopeniya, kelib chiqishi turli intoksikatsiyalar, gipo- 
proteinemiya. 
Transfuzion 
terapiya 
o'tkir 
qon 
yo'qotishning 
oqibalini 
yo'qotishning asosiy usuli hisoblanadi. U erta va to'laqonli qon 
to'xtatishda va o‘pka ventilyatsiyasini adekvat ta'minlashda effektiv. 
Transfuzion terapiya vazifalari. 
1. Pasaygan AYQX va o'zgarmagan qon tizimi hajmi o‘rtasidagi 
nosozlikni yo'qotish yo‘li bilan markaziy gemodinamikani tiklash. 
Tomir tizimini to'ldiruvchi sifatida quyidagilar qo'llanilishi mum- 
kin: poliglyukin, konserovatsiya qilingan nativ va quruq plazma. 
2. Qonni reologik xususiyatini normallashtirish yo'li bilan mikro- 
sirkulyatsiyani 
tiklash. 
Buning 
uchun 
ko'pincha 
reopoliglyukin 
qo'llaniladi. Albumin yuqori reologik aktivlikka ega. Lekin uni 
qo'llashdan oldin kristall moddalar quyilishi kerak. 
3. Autogemodilyutsiya jarayonida o'rin egallagan interstetsial suyuq- 
likni yo'qotilishini tiklash va transkapillyar almashinuvni normallash- 
tirish. Buning uchun vena ichiga osh tuzili fiziologik eritma, elek- 
trolitlarning 
yaxshi 
tenglashtirilgan 
eritmasi, 
bufer 
qo'shilmalar 
saqlovchilar: Ringer laktat eritmasi. 
4. Qonning kislorod tashish funksiyasini tiklash. Buning uchun 
konservatsiya qilingan qon, kam muddatli saqlangan (4 kungacha) 
eritrotsitar massa quyiladi. 
Shunday qilib, o'tkir qon yo'qotishda konservatsiya qilingan qon 
va plazma o'rnini bosuvchilarni birga qo'llab effektiv davolash 
ta’minlanadi. Plazma o'rnini bosuvchilar muhim rol o'ynaydi. Ular 
AYQHni oshiradi, qonni reologik xususiyati va mikrosirkulyatsiyani 
normallashtiriladi, qonni koloid-osmotik bosimini tiklaydi. 
45 

---