M mamajanov odam anatomiyasi va fiziologiasi

CHakka suyagi - bir juft bo’lib, kalla suyagini asosini va tom qisminihosil 
bo’lish da ishtirok etadi. Piramidal qismining bo’shligida eshituv va muvozanat 
saqlash  organlarini  o’z  tarkibida  saqlab  turadi.  Bu  suyak  uchta  qismlardan 
iborat: palla, nog’ora va piramida qismlarda. CHakka suyagining uchchala qismi 
eshituv yo’li atrofida joylashgan. 
  1.  CHakka  suyagining  pallasi  kalla  suyagining  yon  devorini  hosil 
bo’lishida  ishtirok  etadi,  ichki  yuzasida  miya  egatlarining  izlari  bor.  Pallaning 
tashqi  yuzasi  silliq  bo’lib,  chakka  chuqurining  hosil  bo’lishida  qatnashadi  va 
undan  chiqqan  yonok  o’sig’i,  yonok  suyagi  bilan  birlashadi.  Pastroqda  pastki 
jag’  bilan  bo’g’im  hosil  qiladigan  pastki  jag’  chuqurchasi  joylashgan.  CHakka 
chuqurchasi faqat odamlarga hos belgi bo’lib, antropogenez davrida aniq nutqni 
paydo  bo’lishi  bilan  bog’liq.  Uning  oldida  do’mbog’i  bo’lib,  pastki  jag’ning 
bo’g’im o’sig’ini chuqurchadan chiqib ketishidan saqlab turadi. 
2.  Nog’ora  qismi  chakka  suyagining  tashqi  eshituv  yo’lining  atrofida 
joylashgan bukilgan suyak plastinkasi. 
 

---

 
45 
3. Piramidal qismi - chakka suyagining bu bulagi uchburchakli piramidaga 
o’xshash  va  shakliga  qarab  piramida  deb  ataladi.  Bunda  eshituv  va  muvozanat 
saqlash  organlari  joylashgan,  hamda  bosh  miya  uchlik  nerv  tugunining  izi 
joylashgan.  Piramidaning  oldingi  yuzasi  nog’ora  bo’shligining  qopqog’i  holda 
joylashgan  bo’lib,  o’rta  quloqning  devorlaridan  biri  hisoblanadi.  Pastki  va 
oldingi  yuzalari  kallaning  bo’shligiga  qaragan.  aniqlanadi.  Piramidaning  pastki 
yuzasida tashqi uyqu teshigi ko’rinib turadi. Bu teshikdan ichki uyqu arteriyasi 
kalla bo’shligiga o’tadi. Ichki teshik esa piramida uchida joylashgan. Piramidal 
qismining  orqa  yuzasida  ichki  eshituv  teshigi  joylashgan  va  undan  yo’z  va 
daxliz oldi-chig’anoq nervi o’tadi. 
So’rg’ichsimon qismida so’rg’ichsimon o’siq bo’lib, u tashqi eshituv yo’li 
orqasida  turadi.  Bu  o’siqqa  to’sh-o’mrov  so’rg’ichsimon  muskuli  birikadi. 
So’rg’ichsimon o’siqning medial tomonida ikki qorinchali muskul yopishadigan 
chuqur  o’yma  bor.  O’ymaga  paralel  ravishda  ensa  arteriyasining  egati  o’tadi. 
So’rg’ichsimon o’siqning ichki tuzilishi ko’pgina kattaklardan tuzilagan va o’rta 
quloq bilan qo’shilgan. 
  Tepa suyagi - bir juft bo’lib, kalla qopqog’ining markaziy qismini tashkil 
qiladi.  Tepa  suyak  turt  qirrali  va  to’rt  burchakli,  sirti  gumbazsimon  bo’rtib 
chiqqan  plastinka  shaklida  tuzilgan.  Plastinkaning  eng  bo’rtib  turgan  nuqtasida 
tepa do’mbog’i  joylashgan. Tepa  do’mboqdan  pastroqda va  chetroqdan  chakka 
chizig’i  o’tadi.  CHakka  chizig’iga  chakka  muskul  birikadi.  Bu  suyak  peshona, 
chakka va bir-biri bila? choklar orqali birlashadi. Orqa chekasi ensa suyagining 
pallasiga birlashadi. Oldingi chekasi peshona suyagi bilan tojsimon chok orqali 
birikadi.  Ikki  yonidan  esa  yassi  tangachali  chok  orqali  chakka  suyaklari  bilan 
birikadi. CHap va o’ng tepa suyaklari bir-biri bilan sagittal chok orqali birikadi. 
  Tepa  suyagining  ichki  botiq  yuzasida  arteriya  egatchalari,  miya 
burmalarning izlari aniq ko’rinadi.  
Kallaning yo’z bo’limi suyaklari. 
Kallaning  yo’z  bo’lim  suyaklari  evolyutsiya  jarayonida  chuqur 
o’zgarishlarga  uchradi.  Buning  asosiy  sabablaridan  bosh  miyaning  rivojlanishi, 
nutqni  paydo  bo’lishi,  ovqatni  sifatini  o’zgarishi  hisoblanadi.  Yo’z  bo’lim 
suyaklari  yo’zning  suyakli  asosini  tashkil  qiladi,  ovqat  hazm  qilish  va  nafas 
olish  tizimlarning,  jag’  muskullarning  boshlanish  qismlaridir.  Kallaning  yo’z 
bo’limi  yuqori  va  pastki  jag’,  tanglay,  pastki  burun  chig’anog’i,  dimok,  yonok 
va til osti suyaklari kiradi.