M s h. Nurmatova, s h. T. Xasanova, D. E. Azimova ustaxonada amaliy

Trafaret, shtampni tayyorlash usuli. Bosib tasvir tushirishning 
eng oddiy usuli kartoshka shtampi bilan bosishdir. Bu usulda
21

---

murakkab bo'lmagan naqsh kompozitsiyalarining yozuvlarini 
tushirish mumkin.
Shtamp tayyorlash uchun yirikroq kartoshka tanlanadi. 
Kartoshkani ikkiga boiib, qalam bilan oddiy tarhli rasm tushiriladi 
va uchli pichoq yordamida kartoshka rasm tarhi bo‘yicha 0,5 sm 
chuqurlikda o'yiladi. So'ngra kartoshkaning yon tomonlari o'yilgan 
konturgacha ohista qirqiladi va keraksiz qism olib tashlanadi, 
natijada bo'rtib chiqqan joyga bo'yoq surib, muayyan narsa 
qog'ozga tushiriladi.
Trafaret tayyorlash uchun kerakli shakl namunadan nusxa 
qog'oz yordamida qalin qog'ozga tushiriladi yoki qo‘1 bilan 
chiziladi. Tushirilgan shaklning detallar uchi kichik qaychi yoki 
qalamtarosh bilan qirqib olinadi. Trafaret tayyor bo'lganda ikkala 
tasvirni saqlash lozim, chunki undan keyinchalik to'g'ri va teskari 
iz olish mumkin.
Grafit kukuni yordamida trafaretdan shaklni qog'ozga tushirish 
uchun 3-4 dan 6 mm gacha bo'lgan yumshoq qalam qalin 
qog'ozning ma'lum qismiga quyuq qilib suriladi. Shundan so'ng 
qalam surilgan joy paxta bilan artiladi, natijada grafit kukun paxtaga 
o'tadi. Bu paxta toza qog'ozga qo'yilgan trafaret ustidan ohista 
yurgiziladi. Natijada qog'ozda trafaretdagi shaklning izi qoladi. 
Bu to'g'ri tasvirdir. Buning teskarisi ham bo'lishi mumkin. Buning 
uchun trafaretni tayyorlash vaqtida qirqib olingan qismlar 
qog'ozning ustiga qo'yilib, chap qo‘1 bilan bosib turiladi, o'ng 
qo'l bilan esa grafit kukunli tampon o'rtasidan chetiga qarab 
suriladi. Natijada atrofi qora bo'lgan oq tasvirga ega bo'linadi.
Trafaretda turli rangni bosish. Bu holda ranglarning qancha 
bo'lishi nazarda tutilgan bo'lsa, shuncha miqdorda bir hil varaqlar 
olinadi. Hamma qog'oz orasiga nusxa — qog'oz qo'yib chiqiladi. 
Eng ustidagisiga asl rasmni qo'yib qora qalam bilan chiziladi. 
Natijada ayni bir rasmning bir xildagi nusxalariga ega bo'linadi. 
Har bir qog'ozga qaysi rang berilishini yozib, rasmning shu rang 
beriladigan qismi qirqib olinadi. So'ngra trafaretni navbati bilan 
qog'ozning ustiga qo'yib unga tegishli bo'yoq beriladi. Trafaretni 
qo'yishdan oldin berilgan bo'yoqning quriganligiga ishonch hosil 
qilinishi kerak.
Maktabgacha ta'lim muassasalarining katta va tayyorlov 
guruhlarida ko'ngilochar soatlarini mazmunli o'tkazish uchun 
shablon yordamida ertak qahramonlari tayyorlanadi. Quyidagi 
rasmlarda ertak qahramonlarining shablon namunalari berilgan:
22

---

---

24

---

25

---

26

---

---

28

---

29

---

QOG'OZNI BO‘YASH