М. Т. Миракмалов халқ табиий географик терминлари тошкент-2009

Ада – орол (1), атрач, ату шаклида ҳам учрайди. Ҳозир эса орол 
шаклида ишлатилади; айа - қоя (2), Абу Ҳайёнда қайа; алак – ҳовуз (2), 
Маҳмуд Кошғарийда ҳовуз кўл деб аталган (III, 148); арғ – ариқ, дарё (2), 
Абу Ҳайён асарларида ариқ арқ шаклида учрайди, Маҳмуд Кошғарийда ариқ 
деб ишлатилган; азан – дарё (2); бинар – булоқ (2), ўғузча минар, ÀДевонÁда 
ҳам минар деб ишлатилган (III, 374, 386); буз – муз (1,2), Маҳмуд Кошғарий 
ва Юсуф Ҳос Ҳожибда ҳам шундай; буғаноқ – сел, жала (1); булут – булут 
(1,2); бурчоқ – дўл (1); дапа – тепа, тепалик (1) ÀДевонÁда бақу (III, 246); 
дапи – қор бўрон (1), XI асрда тўпи шаклида ишлатилган; дакиз – денгиз (2), 
Маҳмуд Кошғарийда тениз (III, 374); ил – эл, мамлакат (1,2); иси – иссиқ (1); 
ирмоқ – ирмоқ, ўзан (1,2); йабан – биёбон, чўл (2); йағиз ер - қора тупроқ 
(1); йағмур – ёмғир (1,2) қипчоқларда йамғур; йаз – баҳор, кўклам (1,2), 
ÀДевонÁда ҳам ёз баҳор маъносида келган; йази – чўл, дашт (1,2); йаз – ёз 
фасли (1,2); йар – жар (1); йал, йел – ел, шамол (1); йалас – тонг шабадаси 
(1), Ж.Туркийда йаласар – шабада; йер – ер (2); йоқуш – тоғ йўли, дара (1); 
йуброқ – қурғоқ, қурғоқчилик (2); кант - шаҳар, турар жой (1,2); карман –
шаҳар (1); качут – кечув, дарёнинг кечиб ўтиш мумкин бўлган саёз жойи(1,2) 

---

19
ÀҚутадғу билигÁда кечик, кечиг; коз – кўз, булоқнинг кўзи (1), Маҳмуд 
Кошғарийда йол – булоқнинг кўзи, Юсуф Ҳос Ҳожибда ол – булоқ, чашма; 
какрамак – момақалдироқ (1,2); куз – куз фасли (1,2); кукун – шудринг (2), 
ёғин тури; кун - қуёш, кун (1,2); кунаш - қуёш, қуёш нури (1); қай –
момақалдироқ билан ёғадиган ёмғир (1); қайир – қайир (1); қақ – чуқурлик, 
чўкма (1), Маҳмуд Кошғарийда ёмғир ва сел сувининг тўпланишидан пайдо 
бўладиган кўлча(кўлмак)лар қақ дейилган. Қар - қор (1,2); қарқан – қўрғон
(2); қасурға – бўрон, тўфон (1); қош – қош, тепалик (1), “Девон”да қош –
доғсиз, соф, оқ тош, асл тош; қир – қир (1,2); қираву – қиров (2), ÀДевонÁда