М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya


Download 17.21 Kb.
Pdf ko'rish
bet72/116
Sana10.11.2023
Hajmi17.21 Kb.
#1761721
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   116
Bog'liq
M. Xodjitdinova Suv kimyo va mikrobiologiya

1
Í
- C l
1
C J
II
O
O
1
^

^
^
^
I
 
^
- o

^
i
G
^
t
I
f
J
i l

'

i '

O
'

O
1
O

^ 5
a 1 
a
+

C o

<

¿
e
!
¡6- rasm.
Suvdajp luzlar g ip otctik tarkibining diagrammasi 
(ionlar kon sen tratsiyasi m g -jg/1 )
teng b o ‘ isa, shunday b o ‘ ladi. C a iH C O ,)^ c h o ‘ kmaga tushgandan 
keyin quyqaga M g (HCOj)^, so‘ ngra MgSO^ tushadi.
Ishqoriylik. Suvning CO^ muvozanati. Ishqoriylik deb, suvda 
kuchli kislotalar, ya’ ni vodorod ionlari bilan reaksiyaga kirishadigan 
m oddalarning borligiga aytiladi. Bu tabiiy suvning m u h im
xususiyatlaridan biridir; oqar suvlarga nisbatan bunday xususiyatga 
biz loyqa suvning sifatiga baho berganda duch kclam iz, bu ish 
qoldiqqa biologik ishlov berish inshootlaridan biri — m etantenda 
amalga oshiriladi.
Suvning ishqoriyligiga karbonat kislota birikmalarining holati 
muhim ta’ sir ko'rsatadi. Shu sababli bu holatni ancha batafsilroq 
qarab chiqish kerak.
Karbonat kislota suvda dissotsilanmagan (tarkibiy qismlarga 
ajralm agan) H^SOj m olekulalari (o z m iq d ord a ), m olek u la r 
erigan uglerod dioksidi (SO j) va gidrokarbonatlar (HCO^") ( p H =


= 8,4 dan kam boMsa) va C O
3 karbonatlar shaklida ishtirok 
etishi mumkin (pH = 8 ,4 dan k o‘ ra ko‘ p b o ‘ lsa).
Karbonat kislotaning turli birikmalari o'rtasidagi miqdoriy 
nisbat birinchi va ikkinchi bosqich dissotsiatsiya tenglamalari bilan 
aniqlanadi.
Birinchi va ikkinchi bosqich dissotsiatsiya konstantalari K, va 
K j v odorod ionlari konsentratsiyasiga bogMiq boMadi, shu sababli 
entm ada karbonat kislotaning turli shakllari mavjudligi pH bilan 
belgilanadi.
17- rasmdan k o ‘ rinadiki, pH = 3,7 
4 boMganda suvda 
mavjud boMgan barcha karbonat kislotasi SOj dan iborat. pH ning 
ulushi ortgan sari S O j kamayib boradi, demak, gidrokarbonatlar 
ulushi ortadi. pH = 8,3 -s- 8,4 boMgíinda amalda butun kaibonat kislota 
gidrokarbonatlar shaklida (9 8 % ) boMadi, CO^ + C O
3“ ulushiga 
2%
dan kamroq t o ‘ g ‘ ri keladi. pH yanada oshganda (8,4) erkin 
SOjsuvda boMmaydi, faqat gidrokarbonatva karbonat ionlari tajriba 
boMadi. pH =12 boMganda eritmada faqat katbonatlar mavjud boMadi.
Eksperiment yoMi bilan ishqoriylik tuz yoki sulfat kislotasi 
bilan titrlash vositasida izchil ravishda fenolfíaleinli va metiloranjli 
indikator bilan aniqlanadi. Fenolftalein b o ‘ yog‘ i pH = 8,2—8,4 
boMganda pushti rangdan rangsiz holatga o'tadi, bu esa eritmaning 
shunday holati bilan m os keladiki, unda faqat gidrokarbonatlar 
qoladi. M eliloranj pH = 4 — 4,3 da, ya’ ni eritmada erkin C O j 
qolganda rangini o ‘ zgartíradí.
Fenolftalein bilan titrlashda OH — gidroksil ionlari va karbonat 
ionlarini neytrallash reaksiyasi sodir boMadi, bunda m os ravishda 
suv va gidrokarbonatlar hosil boMadi:
0 H~ + H " ^ H 2O; 
C o r + H^ 
H C
0 7 .
D em a k , fe n o lfta le in hilan titrlashga kislota sarflanishi 
gidroksidlar miqdoriga va karbonatlarning yarmíga ekvivalentdir, 
chunki karbonatlar faqat yarmiga, ?
1C 0 J ga qadar neytrallanadi. 
Shunday qilib,
F = [ O H ~ ] + 0 , 5 [ C O r ] ,


/ 7 - rajm . Suvdagi pH gam uvoriq C O j , H C O j va C O
3
nisbatlari
bunda: F — suvning ishqoriyligi, birligi m g-ekv/1; [0 H ~ ] 
va 
C O
3” gidroksil va karix)nat ioniarining konsentratsiyasi, bidigi — 
m g-ek v/
1.
Bundan buyongi titrlaslida m etiloranj islitirokida g id r o - 
karbonatlarni neytrallasli reaksiyasi r o ‘ y beradi:
H c o
7 + H^ ^ c O j + H jO
Dem ak, kislotaning sarf etilishi neytrallasli boshlanishidan 
to oxirigacha ionlar miqdoriga ekvivalentdir:
M =
OH*

Download 17.21 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   116




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling