Makroiqtisodiyot fanining predmeti va uslubi. Reja makroiqtisodiyotga kirish. Asosiy makroiqtisodiy masalalar

siyosati, bu iqtisodiyotga ta'sir o'tkazish maqsadida soliqlar va davlat xarajatlari 
bilan manipulyatsiya qilishni anglatadi. Fiskal siyosatning birinchi tarkibiy qismi - 
soliqqa tortish, umumiy iqtisodiy vaziyatga ikki jihatdan ta'sir qiladi: 
• uy xo'jaliklarining sarflanadigan daromadlarini kamaytirish. Masalan, 
soliqlar aholining tovar va xizmatlarni sotib olishga sarf qiladigan pul miqdorini 
kamaytiradi, natijada tovarlarga bo'lgan umumiy talab kamayadi, bu esa YaIMning 
pasayishiga olib keladi; 
• tovarlar va ishlab chiqarish omillari narxlariga ta'sir qilish. Shunday qilib, 
foyda solig'ini oshirish firmalar uchun yangi kapital mahsulotlarga sarmoya 
kiritishni rag'batlantiradi. 
Pul-kredit siyosati, davlat tomonidan mamlakatning pul, kredit va bank 
tizimlari orqali amalga oshiriladigan kredit siyosati. Pul massasini tartibga solish 
foiz stavkalariga va shu bilan iqtisodiy muhitga ta'sir qiladi. Masalan, qimmat pul 

---

siyosati foizlarni oshiradi, iqtisodiy o'sishni pasaytiradi va ishsizlikni oshiradi. 
Aksincha, arzon pul siyosati iqtisodiy o'sishni va ishsizlikning pasayishini keltirib 
chiqaradi.
Daromadlar siyosati - bu hukum tomonidan inflyatsiyani siyosiy choralari 
bilan ushlab turish istagi: ish haqi va narxlar ustidan to'g'ridan-to'g'ri nazorat qilish 
yoki ish haqi va narxlarni oshirishni ixtiyoriy rejalashtirish. 
G'arbiy iqtisodiy adabiyotda daromadlar siyosati eng ziddiyatli hisoblanadi. 
O'ttiz-qirq yil oldin ushbu siyosat inflyatsiyaga qarshi kurashda samarali deb 
hisoblangan. Hozirgi kunda ko'plab iqtisodchilar buni nafaqat samarasiz, balki 
zararli deb hisoblashadi, chunki bu inflyatsiyani pasaytirmaydi. Shuning uchun 
aksariyat rivojlangan davlatlar favqulodda vaziyatlarda undan foydalanadilar. 
Tashqi iqtisodiy siyosat. Xalqaro savdo samaradorlik va iqtisodiy o'sishni, 
aholi turmush darajasini oshiradi. Tashqi savdoning muhim ko'rsatkichi sof eksport 
hisoblanadi, bu eksport qiymati va import qiymati o'rtasidagi farqdir. Agar eksport 
importdan oshsa, ortiqcha, agar import eksportdan oshsa, savdo defitsiti mavjud. 
Savdo siyosati eksport va importni rag'batlantiradigan yoki cheklaydigan 
tariflar, kvotalar va boshqa tartibga solish vositalarini o'z ichiga oladi. Tashqi sohani 
tartibga solish turli xil iqtisodiy rayonlarda makroiqtisodiy siyosatni 
muvofiqlashtirish orqali amalga oshiriladi, lekin asosan valyuta bozorini boshqarish 
orqali amalga oshiriladi, chunki tashqi savdoga mamlakat valyuta kursi ta'sir qiladi.