Макроиљтисодий мувозанат назарияси(Дж. Кейнс)


-мавзу. Адам Смит ва Давид Рикардонинг


Download 488 Kb.
bet16/63
Sana13.01.2023
Hajmi488 Kb.
#1092127
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   63
Bog'liq
ИЉТИСОДИЙ ТАЪЛИМОТЛАР ТАРИХИ

3-мавзу. Адам Смит ва Давид Рикардонинг
иљтисодий таълимотлари.


Р е ж а :
1. Смит ва Рикардо ђоялари шаклланишининг тарихий шарт- шароитлари.
2. Адам Смитнинг иљтисодий таълимотлари.
3. Давид Рикардонинг иљтисодий таълимоти.
4. Смит ва Д. Рикардо иљтисодий ђояларининг аќамияти.


3.1. Адам Смит ва Д. Рикардонинг ђоялари шаклланишининг
тарихий шарт-шароитлари.
Классик буржуа иљтисоди Британиялик олимлар Адам Смит ва Давид Рикардо асарларида энг юксак чўљљига кўтарилди. Бу ќол тасодифий эмас эди, чунки бу олимлар яшаб ижод этган даврда Англияда чуљур иљтисодий, ижтимоий ва сиёсий ўзгаришлар рўй бераётган эди. Англия жаќонда энг ривожланган, саноатлашган давлатга айлана бошлаган, капиталистик муносабатлар ќал љилувчи ўринларни эгаллади. Мамлакатда нисбатан юксак ривожланган љишлољ хўжалиги ва тез ўсаётган саноат мавжуд эди, фаол ташљи савдо олиб борилди. Буржуа жамиятига хос синфий ажралиш яљљол бўлиб, ишчилар (пролетариат), буржуазия ва ер эгалари бор эди, ХVIII аср ўрталарига келиб Англияда янада деќљонлар (йоменлар) синфи тарих саќнасидан тушди.
Дастлабки жамђарилиш натижасида ќосил бўлган пул капитали (манбалари: эксплуатация, мустамлака сиёсати, айниљса, ноэквивалент савдоси, ерларнинг деќљонлардан тортиб олиниши, босљинчилик урушлар) тобора кўп миљдорда саноат ва љишлољ хўжалигига љўйила бошлади, йирик марказлашган мануфактура ва капиталистик фермалар тобора муќим аќамият касб эта бошлади. Агар ХVIII аср бошида мамлакат ќали аграр ќолатда бўлса, саноатнинг иљтисодиётдаги ќисаси тез ўсиб борди, Англия индустриал - аграр давлатга айланди. Мануфактуралар сони ошди, улардаги ишчи сони кўпайди, ишчиларнинг аќволи ниќоятда ођир бўлиб, љаттиљ эксплуатацияга дучор этилди.
Мануфактуралар сони ошиб бориш билан ички ва ташљи бозорларга ўсиб бораётган маќсулотларга талаб тўла љондирилмас эди. Аср ўртасида Англия бошља мамлакатларга нисбатан мануфактурадан фабрикага ўтишга яљин турар эди. Англия саноат тўнтарилиши арафасида эди. Мамлакатнинг саноат маќсулотлари жаќон бозорида юљори баќоланган ва талаб тобора ортган. Аммо давлат томонидан киритилган савдодаги протекционизм сиёсати, феодализм даврига бир љанча тартиблар, чеклашлар, љонунлар, давр талабига жавоб бермай капитализм ривожига тўсиљлик љиларди. Буржуазия синфи бу даврда прогрессив ўзгаришлар тарафдори эди, аммо у олиб бораётган эксплуатация усуллари ишчилар синфининг љаршилигига учрай бошлади. Ундан ташљари янги ўзгаришларга ќали анча кучли ва уюшган дворянлар синфи ќам тўсиљ эди.
Англия саноат буржуазияси орљали соќибкорлик фаолиятини кучайтиришни, феодализм љолдиљларини тугатишини талаб љиларди. Шу сабабли буржуазия синфи янги капиталистик ишлаб чиљариш усулини илмий жиќатдан таќлил љиладиган иљтисодий таълимотларга муќтож эди. Шундай љилиб, ХVIII асрнингн иккинчи ярим ва ХIХ асрнинг биринчи чорагида Буюк Британияда иљтисодий ђояларнинг ривожланиши учун ниќоятда љулай шароитлар юзага келди, бу ђоялар Адам Смит ва Давид Рикардо таълимотларида ўз аксини топди. Бу тадљиљотлар буржуазия мафкурасини ќимоя љилган бўлсалар ќам, унинг апологетлари (кўр - кўрона, атайлаб ёљловчилар) эмасдилар, чунки улар ўзларининг асарлари ва яратган тадљиљотларида бу тузишнинг барча фаолиятини тўла-тўкис маъљулландилар, уни бўяб кўрсатишга уринадилар, бу жамиятдаги кўпгина љарама - љаршилик ва нуљсонларни ечиб ташладилар, ишчилар синфига, унинг аќволига ачиниш, раќм - шављат, ќайрихохлик муносабатида бўлганлар. Улар томонидан яратилган таълимот инглиз классик буржуа сиёсий иљтисодига асос бўлди ва жаќон иљтисодиёт фикрига катта таъсир кўрсатди.



Download 488 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling