Маҳмудов Асрорхон

Абдулмаликнинг Ироқ ва Мадинани эгаллаб олиши
Абдулмалик ўзи бош бўлиб, Мусъаб ибн Умайрга қарши
уруш қилиш учун йўлга чиқди. Мусъаб енгилди ва ҳижрий
71 (милодий 690) йилда қатл қилинди. Ироқ Абдулмаликка
бўйсунди. Сўнг унинг лашкари Мадинаи мунавварага
келди ва у ерни ҳам ўзига бўйсундирди.
Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг қатл қилиниши ва
Макканинг бўйсундирилиши
Кейин Абдулмалик ўз қўмондони Ҳажжож ибн Юсуф
бошчилигида лашкарини Макка томон юборди. Ибн
Зубайр Маккада ўзига истеҳком куриб олган эди. Ҳажжож
Маккаи мукаррамани қамал қилди. Каъбани манжаниқда
тошга тутди. Одамлар Ибн Зубайрни ташлаб қочиб
кетишди. Ибн Зубайр ўзига яқин кишилар билан беқиёс
шижоат кўрсатиб, Каъбанинг олдида душманга қарши
жанг қилди. Бироқ манжаниқда отилган тошлар тегиб
синган Каъбанинг бўлаклари остида ҳалок бўлди. Бу
ҳодиса ҳижрий 73 (милодий 692) йилда содир бўлди.
Шундай қилиб, Макка ва унинг аҳолиси Абдулмаликка
бўйсунди. Барча юртларга Абдулмалик қонуний халифа
бўлиб олди.
Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳунинг халифалиги
тахминан тўққиз йил давом этди.
УМАВИЙЛАР ХАЛИФАЛИГИНИНГ ҚАЙТА
ТИКЛАНИШИ
АБДУЛМАЛИК ИБН МАРВОН
(халифалик даври: ҳижрий 73—86; милодий 692—705)
Абдулмалик ибн Марвоннинг ҳаёти ва халифалиги
Абдулмалик ибн Марвон ибн Ҳакам ибн Абу Ос ибн
Умайя 16 ёшлигида Муовия уни Мадинага волий қилган
эди. У халифа бўлишидан олдин ғоятда обид, зоҳид ва
фақиҳ инсон бўлиб, Мадинаи мунавваранинг
уламоларидан саналарди. Абдулмалик ибн Марвон ҳижрий
41-45 йилларда Африкани фатҳ қилиш ишларида иштирок
этган. Ҳижрий 65 (милодий 684) йилда отаси Марвон ибн
Ҳакамнинг вафотидан кейин ишни ўз қўлига олди. Ўша
вақтда Ибн Зубайр халифа бўлиб турган эди. У Ироқни
Ибн Зубайрдан ажратиб олгандан сўнг уни қатл қилиб,
Ҳижозни ўзига бўйсундирди. Бошқа шаҳарлар ҳам унга
байъат қилди. Ҳижрий 73 (милодий 692) йилдан
Абдулмалик ибн Марвон қонуний халифага айланди ва
барча вазиятни ўз қўлига олди.
Бу инсон умавийлар давлатининг иккинчи асосчиси
саналади. Абдулмалик ибн Марвон ишни қўлига олган
пайтда Ислом олами тарқоқ ҳолатда эди. У ўзининг
донолиги ва сиёсати билан юртларнинг ҳаммасини тоатга
қайтишга ундади ва бу ишда муваффақиятга эришди.
Барча бош кўтаришлар, исёнлар ва қўзғалонларни
бостирди.
Фатҳлар
Абдулмалик ибн Марвоннинг даврида кенг ва катта
фатҳлар бўлмади, чунки у хорижийларга ва Ибн Ашъасга
қарши жанг билан машғул бўлди. Кейинроқ Румга қарши
уруш қилишга қайтди, чунки улар Шом юртларига тахдид
солиб турган эди. Мағриб юртлари қайтадан фатҳ
қилинди. Ўша
даврда Шимолий Африка майдонида энг
катта ва машҳур қўмондонлардан бири Мусо ибн Нусайр
бўлди. Уқбанинг ўлимидан кейин
Танжа ва Сиптани фатҳ қилди.
Шарқ тарафда Мовароуннаҳр юртларида туркларга қарши
урушлар бўлди. Муҳаммад Сақафий Синдни фатҳ қилди.
Машриқда кенг қамровли фатҳлар бўлмади, бироқ унинг
давридаги барқарорлик отаси Валиднинг пайтидагидан
кўра салмоқлироқ бўлди.