MaâRİF (Mevlâna'nın Hocası) seyyid burhâneddin tiRMİZÎ Tercüme Ali Rıza karabulut

başka İlah yoktur" sözünü dil ile söylemektir. İkincisi ise: "Madem ki Ondan 
164 Ebü'l-Abbâs Kasım es-Seyrânî aslen Horasan'ın Merv şehrindendir. Ebû Bekir VâsıtAı'nin müridlerindendir. 
Tarikat ilimlerini ondan öğrenmiştir. Ayrıca Fıkıh ve Hadis konularında eserleri de vardır, 342 Hicrî yılında 
vefat etmiştir. 
165 Bu Hadis-i Şerifin değişik rivayetleri için bak. Müsned-i Ahmed 2/300, 408, 3/115; Tefsîr-i Ebü'l-Fütûh 
1/41. 
166 Ebü'l-Abbâs Kasım es-Seyyârî'nin bu sözleri; Sülemf'nin "Hakâyık" isimli Tefsirinden iktibas edilmiştir. 
167 Hâris-i Muhasibi, aslen Basralı olup Bağdatta yaşamıştır. Tasavvuf erbabının büyük/erindendir, birçok 
eserleri vardır, 243 Hicri yılında vefat etmiştir. (Tabakâtü's-Sûfiyye s.56) 

---

başka İlah yoktur. Küfrü de kötülükleri de, 0 yaratmıyor mu, bunlar 
Ondan değil mi?" diye sorulacak olursa; "Peki buna inanıyorsan, çalış çabala 
da, iyi amellerini artır!" diye cevap verilir.
168
 
Ebû Muhammed Cafer el-Huldî
169
 ise 
şöyle demiştir: "Bilmiş ol ki Allah'tan başka ilah yoktur" âyetinin mânâsı, 
sebeplerden ilgiyi kesmektir. Bize göre sebebler vardır ama yüce Allah'a göre ise hiç 
bir sebeb yoktur. Yüce Allah'ın, ekmek yemeden kişiyi doyurmaya, su almadığı ve 
yağmur yağdırmadığı halde, yeryüzünü diriltip yeşillendirmeye, dilerse ekmek yiyen 
kimseyi aç bırakmaya gücü yeter, başka sebebler de buna benzer. Çünkü: "Bilmiş ol 
ki Allah'tan başka İlah yoktur" buyurmaktadır.
170
Bazıları ise şöyle demişlerdir: "Allah'tan başka İlah yoktur" cümlesindeki 
"Yoktur" kelimesi, zihnin onu kavramasını ortadan kaldırmak, anlamaya imkan 
bulunmadığını anlatmaktır. Çünkü hiç bir akıl, hiç bir anlayış, yüce Allah'ın zatını 
idrak edip kavrayamaz. Zira kavranan, idrak edilen şeyin sonu var, demektir.