Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi

gar a, bekovul, ulugdepe va gunesh.
Gara qavmi chekich, quraysh, islom, boy, uga, tagam, mamish, 
yabanlar; 
' ' .
Bekovul qavmi lambe, sarli yerli ushaqom, tog‘achi, kultak;
Ulugdepe qavmi garama, surxi, surx, chatroq, oqteri, aji 
esenmengli, giziloyoq, etbosh, denaji, chakir, gabasoqol, sulaymon, 
omar, gizilja;
Gunesh qavmi gurama gunesh ellaridan iborat.
Teke elini ikki nasi - nasab avlodlari tashkil etgan: otamish va 
to ‘xtamish. w
Otamish avlodi sichmaz hamda bag‘shi avlodlaridan iborat. 
Sichmaz avlodi sichmazning o ‘zi bilan uch urug‘ qavmlaridan, 
bag‘shi avlodi esa bag‘shi, dashayoq, bo‘rkun, sultoniz qavmlaridan 
tashkil topgan.
T o ‘xtamish nasi - nasabini beg va bekil avlodlari tuzgan bo‘lib, 
beg avlodi, gongur, omonsha - gukche qavmlariga, bekil avlodi esa 
ganjiyusup, yazi - yusuf, gagsual, ariq - garaj, gofa va bukn 
qavmlariga ajraladi.
Teke eliga mujevur avlodi ham kiradi.
Yovmut (yovmut) eli: ham ikki nasi — nasabga bo‘linadi.
Bayramali nasabi sayak, o ‘kuz, ursuqchi, ushak urug‘lariga 
bo‘linadi.
Sariq qabilasi suqti, bayrach, alasha, xerzeki, gazmilmirad, 
bedeng, gal - bosh urug‘laridan;
Choudur qabilasi igdir, chovdur (gara - chodur), yabdal, bo‘zaji, 
burunchi qavmlaridan tashkil topgan.
123

---

Turkm anlam ing у ana boshqa bir qancha kichik qabila v a urug‘- 
qavmlari m avjud b o ‘lganligi bizga ma'lum: afg ‘on, arab, gurd, 
qipchoq, aymoq, girey, gazak, galmik, garamugol, tut, gullar va h.k.
XV—XVI 
asrlarda Turkm anistonning shimoliy 
tumanlarida 
chovdur va ulam ing qarindoshlari b o ‘lgan abdal va arabli qabilalari 
yashagan. U shbu qabilalam ing hammasi birga qo ‘shilib, esen-xoni, 
ya'ni Hasan eli deb yuritilgan. Q olgan urug‘-qabilalar sain-xoni deb 
atalgan.
Sariqamish qo‘li atroflari va katta Balxanda turkm anlam ing teke, 
salir hamda yovm ut qabilalariga qarashli urug‘-qavm lar yashagan. 
M azkur qabilalar orasida eng nufuzlisi salir qabilasi hisoblangan. 
Salirlar ichki salir deb ham atalgan b o‘lsa, teke, yovm ut, sariq 
urug‘lari esa tashqi salirlar nomi bilan yuritilgan.
Yazir (qoradoshli), emreli, nuxurli va qisman bayat urug‘lari 
Turkmanistonning janubiy qismida yashagan.
XIX asm ing 80-yillarida Turkm aniston R ossiya imperiyasi 
tomonidan bosib olingach, ular (turkman qabilalari)ning etnik birikish 
jarayoni tezlashgan, ammo qabilaviy bo‘linish saqlanib qolgan. Yirik 
qabilalaridan teke turkmanlari M urg‘ob havzasi va Tajanda, 
yovmutlar Kaspiy bo‘ylari hamda Xiva xonligida, ersarilar Amudaryo 
vodiysida, salirlar, sariqlar, go‘klan va chovdurlar X iva xonligida 
yashagan. X o‘jalik madaniy jihatidan turkmanlar ko ‘chmanchi 
(chorvador) va o‘troq dehqon (chumur)Iarga bo‘lingan.
Xullas, turkmanlar M arkaziy 
Osiyoda 
yashovchi 
boshqa 
xalqlarlan uch jihati, ya'ni milliy kiyinish madaniyati, gilamlari va 
mashhur axaltekin otlari bilan boshqalardan farqlangan. M ahalliy 
aholining fikriga ko‘ra, aynan kiyim-kechaklar, gilam lar va otlar 
turkman xalqining milliy o‘zligining ramzi hisoblangan.