Маркетинг асослари

10.3. Tezkor chora‑tadbirlar

Umuman olganda, savdo siyosati inqiroz vaziyatidan chiqib ketishda qaysi savdo tabdirlaridan sezilarli natija olish mumkinligi nuqtai nazaridan batafsil o’rganilgan bo’lishi lozim.

Barcha tadbirlar jamlangan holda marketingning quyidagi sohalari tadqiq etilgan bo’lishi muhimdir:

• 
  mahsulot yoki xizmatga oid siyosat;
  
• 
  narxlar nisbati va etkazib berish shartlariga oid siyosat;
  
• 
  kommunikatsiya siyosati;
  
• 
  savdo siyosati;
  
• 
  servis siyosati.
  

Kerakli tadbirlar quyidagi tamoyillarga asosan tanlanishi kerak:

• 
  natijaga juda tez erishilishi;
  
• 
  likvidlikning ortishi;
  
• 
  daromadning o’sishi.
  

Savdo sohasidagi faollikni kuchaytirishga alohida ahamiyat berilishi lozim. Agar yarim tayyor va tayyor mahsulot zahiralari mavjud bo’lgan holda savdoni barqaror narxlarda olib borishning iloji bo’lganda, bu eng oson echim bo’lardi, ammo inqiroz vaziyatida bularning hammasiga erishish juda qiyin bo’ladi.
Savdo aylanmasining umumiy qisqarishi uning umumiy kengayishi kabi puxta o’ylangan bo’lishi lozim.
Kutilayotgan maqsad korxonaning xo’jalik faoliyatini savdo aylanmasini kengaytirish yo’li bilan yaxshilash bo’lib, bunga mavjud quvvatlardan to’la foydalanish va bu bilan bog’liq xarajatlarni qoplash koeffitsientining o’sishi tufayli erishiladi. Bu konsepsiya o’z‑o’zidan ko’rinib turibdi, ammo shunga qaramasdan, uni amalga oshirish anchagina muammolidir va ma’lum darajada tahlikalidir. Odatda, inqiroz vaziyatiga tushib qolgan korxonalar, kengayayotgan bozorda emas, balki torayib borayotgan, harakatsiz bozorlarda faoliyat ko’rsatayotgan bo’ladi.
Bunday sharoitlarda erishilishi lozim bo’lgan savdo aylanmasining ortishi bozor ulushining ortishini, demakki, raqobatning boshlanishini anglatadi, bu esa muqarrar ravishda raqiblarning javob harakatlarini keltirib chiqaradi. Bu javob harakatlari, o’z navbatida, narxlarga ta’sir qiladi, ya’ni raqiblar tomonidan narxlarning pasaytirilishiga va mahsulot ishlab chiqarish bilan bog’liq xarajatlarning kamroq darajada qoplanishiga olib keladi. Bu esa savdo hajmining o’sib borishiga qaramay, doimiy xarajatlarni qoplash hajmining ko’payishiga emas, balki kamayishiga sabab bo’lishi mumkin
Shuningdek, shuni ham hisobga olish zarurki, savdo aylanmasining o’sishi aylanma kapitalni ko’paytirishi va shu yo’l bilan likvidlik bilan bog’liq muammolar ustiga vositalarning qisman to’xtatib qo’yilishiga ham olib kelishi mumkin. Яngi xaridorlarga qaraganda ko’proq avvalgi xaridorlarga yo’naltirilgan hamda savdo va taqsimot muammolarini hal qilish bilan bog’liq urinishlar oxir‑oqibatda uning kanallarini o’zgartirmaydi, balki savdoni yaxshi tashkil qilishga imkon beradi.
Mijozlar bilan ishlashni yanada jonlantirish uning oldiga tashrif buyurib, unga qandaydir axborot berish bilangina cheklanib qolmasligi kerak. Savdo sohasida qisqa muddatda xaridorga yo’naltirilgan menejmentga o’tish yo’li o’ylab chiqilishi lozim, bu o’tish aniq differensiatsiya orqali, masalan, xususiy mijozlarga, firma va tashkilotlarga ajratish orqali amalga oshirilishi lozim. Shuningdek, muammolarni mijozlarning strategik manfaatlariga muvofiq holda hal qilish bo’yicha ma’lumot va takliflarni shakllantirish zarur.
Savdo sohasidagi harakatlarni tezlashtirish uchun servis xizmatlarini yaxshilashga qaratilgan qo’shimcha chora‑tadbirlarni (buyurtmalarni yanada tezroq bajarish, etkazib berish muddatlarini qisqartirish, etkazib berish shartlariga aniqroq rioya qilish) amalga oshirish lozim. Bu erda so’nggi ikki nuqta ayniqsa muhimdir, chunki korxonaning obro’si aynan shularga bog’liq.
Korxona ichida kommunikatsiya siyosati doirasida axborot almashish va uzatish ma’lum vaqtgacha anchagina cheklangan bo’ladi. Kuchli reklama katta xarajatlarni talab qiladi, shuning uchun savdoni jonlantirish afzal bo’lib, bu yo’l bir necha marta samaraliroqdir.
Korxonani va uning mahsulotini prospektlar vositasi bilan tanishtirish umuman olganda cheklangan imkoniyatlarga ega. Bu usul agar mahsulot bozorda shu paytgacha yaxshi ma’lum bo’lmagan va yuqori sifatli, texnologik jihatdan qimmatbaho bo’lsagina natija beradi. Bozor uchun takliflarni yanada yaxshilash imkoniyatlarini mahsulotga qaratilgan ichki siyosat doirasida, ya’ni tashkiliy, texnologik jihatdan mavjud vaqt va xarajat imkoniyatlari doirasida erishish mumkin bo’lgan doirada qidirish kerak.
Agar bu muhim sohani ma’lum darajada yaxshilashga erishishning iloji bo’lmasa, savdo siyosatida foydalaniladigan qolgan barcha vositalar ilgarigidek kam samaraliligicha qolaveradi. Mahsulot sifatini yaxshilashga muvaffaq bo’linsa va faqat shundagina reklamaga murojaat qilish mumkin.
Qanday qilib bu chora-tadbirlarni qisqa muddatda amalga oshirish mumkinligini va ularning ta’siri uzoq vaqt davomida qanday bo’lishini sinchiklab tahlil qilish narx‑navo siyosatining maqsadlaridan biridir. Aynan shu joyda tezkor harakatlar bilan butun strategiya o’rtasida muvofiqlikka erishish zarur.
Narx va sifat nisbatini yaxshilash maqsadida narxlarni pasaytirish imkoniyati mavjud bo’lgan holda qisqa muddat ichida savdo aylanmasini oshirish va shu yo’l bilan daromad kamayganda likvidlikni oshirish imkoniyati bor yoki yo’qligini tekshirish zarur. Narxlarni uzoq muddatga pasaytirishdan qo’rqmay voz kechish mumkin. Eng muhimi - korxonaning va u ishlab chiqargan mahsulotning obro’sini tushirib qo’ymaslikdir.