Ma’ruza 02 Elektr oʻtkazgichlardagi, oʻramlardagi, g’altak va g’altaklararo elektrodinamik kuchlar

R ─ aktiv karshilik [Om] 
t ─ tok oqishi davomliligi, [s] 
Oʻzgarmas tokda oʻtkazgichning qarshiligini topish qiyinmas, uning uchun mazkur 
oʻtkazgichning materiali, uzunligi, kesim yuzasi va solishtirma qarshiligi ─ ρ-ni bilish 
kifoya. 
Oʻtkazgichning aktiv qarshiligi oʻzgarmas (I
=
) va oʻzgaruvchan toklar (I
≈
) uchun 
yuza effekti va yaqinlik effektlari sabab har xil boʻladi. 
─ oʻzgarmas tok uchun R = k
qoʻsh
R
=
[Om] (3.2) 
bunda R
= 
─ oʻzgarmas tok uchun qarshilik; k
qoʻsh
─ yuza effekti va yaqinlik effekti bilan 
bog’liq boʻlgan qoʻshimcha isroflar koeffitsienti. 
 

---

5 
Yuza effekti.
Oʻzgaruvchan tok oʻtkazgichdan oqib oʻtib oʻzgaruvchan magnit maydonini hosil 
qiladi. Magnit maydon oʻtkazgichni kesib oʻtib EYuK va uyurma toklarini hosil qiladi. 
Uyurma toklar oʻtkazgichdan oqib oʻtayotgan tok bilan geometrik jihatdan qoʻshiladi va 
natijada oʻtkazgich yuzasidagi tokning zichligi ortadi. Markaz tomonga yaqinlashgach 
zichlik kamayadi, chastota ortadi, solishtirma qarshilik kamayadi va yuza effekti ortadi. 
Oʻzgarmas tok -
=
I boʻlganda R= 
ρ/R
s
; 
Tok oʻzgaruvchan - 
~
I boʻlganda R
~
= R
=
k
qoʻsh
, k
qoʻsh
= K
yu
K
ya
k
qoʻsh
- bu koeffitsient yuza effekti va yaqinlik effektiga bog’liq, 
ya’ni K
qoʻsh
= K
yu
K
ya
Yaqinlik effekti.
K
ya
= 
R
R
~
=
Qoʻshni oʻtkazgichning magnit maydoni oʻtkazgichni kesib oʻtib unda EYuK hosil 
qiladi va natijada tok oqimi paydo boʻladi. Bu tok asosiy tok bilan geometrik jihatdan 
qoʻshiladi va oʻtkazgichning kesim yuzasi boʻyicha notekis tarqaladi. Yaqinlik effekti 
ta’siri tokning f chastotasi ortishi bilan kuchayadi.