Маъруза №1 Кириш. Илмий тадқиқоднинг моҳияти ва асосий тушунчалари

Тадқиқот мавзуси бўйича адабиётларни ўрганиш.
Тадқиқот мавзуси бўйича адабиётларни ўрганиш. Ишнинг ушбу босқичининг моҳияти талабада берилган мавзу бўйича адабиётни танлаб олиш, библиографик рўйхатни тўғри тузиш қобилиятини шакллантиришдан иборат. Ушбу ишни бажаришда қуйидаги талабларни ҳисобга олиш керак:
1. Библиографик рўйхат камида 25 хил турли хил манбаларни ўз ичига олиши керак, улар орасида монографиялар, тўпламлар ва турли илмий журналларнинг мақолалари, диссертация тезислари, махсус тадқиқотлар ва бошқа асарлар, илмий конференцияларнинг мақолалари ва тезислари бўлиши керак.
Тадқиқот мавзуси бўйича адабиётларни ўрганиш.

• 
  2. Рўйхатга киритилган барча ишлар тадқиқот матнида изланишлар тартибида жойлаштирилган.
  
• 
  3. Манбалар рўйхати арабча ҳарфлар билан даврсиз рақамланиши ва параграф ёзилиши керак.
  
• 
  4. Матнда ишлатилган манбаларга ҳаволалар квадрат қавс ичида уч марта бўлиши керак.
  
• 
  5. Манбани тавсифлашда сиз парда номини, бош ҳарфларини, ишнинг номини, чиқиш маълумотларини кўрсатишингиз керак: жой {бино, нашриёт, йил, саҳифалар сони. Журнал мақоласининг тавсифи берилган тақдирда, журналнинг номи, чиқарилган йили, ушбу мақола чоп этилган рақамини кўрсатиш керак. Мақолалар тўпламини тавсифлашда ҳар доим, кейин (тўплам номи, муҳаррирининг исми берилади).
  

Илмий нашрларнинг турлари
Илмий нашр - бу назарий ва (ёки) экспериментал тадқиқотлар натижалари, шунингдек [маданий ёдгорликлар ва [тарихий ҳужжатлар] ўз ичига олган нашр.
Илмий нашрлар қуйидаги турларга бўлинади: монография, диссертация тезислари, препринт, илмий ишлар тўплами, [илмий конференция материаллари, илмий конференция маърузалари тезислари, оммабоп илмий нашр.
Монография - бу илмий ёки оммабоп илмий китоб [битта муаммо ёки мавзуни тўлиқ ва ҳар томонлама ўрганишни ўз ичига олган ва бир ёки бир нечта иккинчи муаллифларга тегишли бўлган бино.
Диссертациянинг автореферати - бу муаллиф томонидан илмий даражага номзодлик диссертациясини тақдим этиш учун тақдим этган илмий тадқиқоти рефератидан иборат рисола кўринишидаги илмий нашрдир.
Принтер - илмий нашр, нашр этишдан олдин чоп этилган, дастлабки жойлаштирилган материалларни ўз ичига олган илмий нашр.
Илмий мақолалар тўплами - илмий муассасалар, ўқув маълумотлари ёки жамиятларнинг тадқиқот материаллари бўлган тўплам. Илмий конференция материаллари - илмий конференция натижаларини (дастурлар, маърузалар, тавсиялар, қарорлар) ўз ичига олган илмий даврий бўлмаган тўплам.
Илмий конференциянинг маърузалари (хабарлари) тезислари - бу илмий конференция олдидан нашр этилган дастлабки характерга эга материаллар (шарҳлар, маърузалар ва хабарларнинг тезислари) бўлган илмий даврий бўлмаган тўплам.
Оммабоп илмий нашр - бу ихтисос бўлмаган ўқувчи учун очиқ бўлган шаклда тақдим этилган фан, маданият ва технология соҳасидаги назарий ва экспериментал тадқиқотлар тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олган нашр.
Ўқув адабиётлари турлари
Таълим нашри - бу илмий ёки амалий характерга эга бўлган тизимлаштирилган маълумотни ўз ичига олган, ўқитиш ва ўқитиш учун қулай шаклда нашр этилган ва турли ёшдаги ва турли даражадаги ўқувчилар учун мўлжалланган нашр. Ўқув адабиётлари турлари: дарслик, ўқув қўлланма, ўқув қўлланма ва бошқалар.
Дарслик - ўқув дастурига мос келадиган ва ушбу нашр сифатида расман тасдиқланган ўқув фанининг (унинг бўлими, қисми) тизимли тақдимотини ўз ичига олган ўқув қўлланма.
Қўлланма - дарсликнинг бир тури сифатида расман тасдиқланган дарсликни тўлдирувчи ёки қисман (тўлиқ) ўрнини босадиган ўқув қўлланма.
Ўқув-услубий қўлланма - бу ўқув предмети тақдимотини, шунингдек амалий ва мустақил ишларни бажариш учун услубий материаллар, академик фанни ўқитиш методикаси (унинг бўлими, қисми) ёки ўқитиш методикаси бўйича материаллар.
Маълумотнома ва маълумотномалар
Маълумотли нашр - илмий ёки амалий характерга эга қисқа маълумотлардан иборат, уларни тезкор қидирув учун қулай бўлган, доимий ўқиш учун мўлжалланмаган нашр. Булар луғатлар, энтциклопедиялар, мутахассисларнинг маълумотномалари ва бошқалар. Ахборот нашри - бу илмий ва ахборот фаолиятини олиб борувчи ташкилот томонидан эълон қилинган, бирламчи манбаларда тақдим этилган ҳужжатлар тўғрисидаги маълумотлар (нашр этилган, эълон қилинган, нашр қилинмаган) ёки таҳлил қилиш ва очиб бериш натижасида олинган маълумотлар. илмий ва техник ахборот органларини ўз ичига олади. Ушбу нашрлар библиографик, мавҳум, шарҳ бўлиши мумкин.

• 
  Библиографик нашр - бу библиографик тавсифларнинг буюртма тўпламини ўз ичига олган ахборот нашридир.
  
• 
  Абстракт нашр - бу буюртма қилинган библиографик китоблар тўпламини, шу жумладан тезисларни ўз ичига олган маълумотли нашр. Буларга абстрактлар [нашр, реферат, факт варақалари ва тезкор маълумотлар киради.
  
• 
  Шарҳ нашри - бу бир ёки бир нечта шарҳларни, шу жумладан манбаларда келтирилган маълумотларни таҳлил қилиш ва умумлаштириш натижаларини ўз ичига олган ахборот нашри.
  
• 
  Нашрлар такрорланмайдиган, такрорланадиган ва доимий бўлиши мумкин.
  
• 
  Даврий бўлмаган нашр бир марта босилади ва унинг давоми олдиндан кўрилмаган. Бу китоблар, рисолалар, ҳикоялар. Китоб бу 48 саҳифадан ортиқ китоб нашридир. Урочуре бу тўртдан ортиқ китоб нашридир, аммо 48 саҳифадан ошмайди. Тўртдан тўрт саҳифагача бўлган матн варағи варақаси деб номланади.
  
• 
  Даврий нашрлар маълум вақт оралиғида, ҳар йил учун доимий сони (чиқарилиши) билан, мазмунан такрорланмайдиган, бир хил безатилган, рақамланган ва (ёки) худди шундай сарлавҳага эга кийим-кечак билан нашр этилади. Булар газеталар, журналлар, бюллетенлар, хабарчилар.
  
• 
  Газета - қисқа вақт ичида расмий материаллар, тезкор маълумот ва долзарб ижтимоий-сиёсий, илмий, ишлаб чиқариш ва бошқа мавзуларга бағишланган мақолалар, шунингдек адабий асарлар ва реклама мавжуд бўлган даврий газета.
  
• 
  Журнал - бу ҳар хил ижтимоий-сиёсий, илмий, ишлаб чиқариш ва бошқа масалалар бўйича мақола ёки тезислар, доимий сарлавҳага эга, адабий, бадиий асарлар ушбу нашр тури сифатида расман тасдиқланган даврий матнли нашр.
  
• 
  Бюллетенлар ва ахборот бюллетенлари даврий ёки доимий нашр бўлиши мумкин.