Ma’ruza №1: Kompleks ishlab chiqarish xarajatlarining taqsimlanishi va qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarish (4 soat)

Sotish qiymati asosida taqsimlash metodi. Sotish qiymati asosida taqsimlash metodida qo‘shma tannarx sotishdan olingan daromadga mutonasib ravishda taqsimlanadi. Yuqoridagi misolimizda sotishdan olingan daromad sotilgan miqdorni mahsulotlarning sotish bahosiga ko‘paytirish orqali topiladi. 9.1-jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib quyidagi hisob-kitoblarni amalga oshiramiz:
9.3-jadval

Mahsulot	Ishlab chiqarilgan miqdor	Birlik narxi	Sotish hajmi
Z-800	4,000 barrel	10 p.b./barrel	40,000 p.b.
Z-900	3,000	15	45,000
XZ-880	2,000	25	50,000
XZ-990	1,000	65	65,000
Jami			200,000 p.b.

Qo‘shma tannarx qo‘shma mahsulotlarga ularning har birining jami daromaddagi hissasiga qarab taqsimlanadi. Misol uchun, Z-800 mahsulotga 18,000 p.b.da qo‘shma tannarx taqsimlanadi ((40,000 p.b. / 200,000 jami sotish hajmi) * 90,000 p.b.). Agar taqsimlangan qo‘shma tannarx 18,000 p.b.ni 4,000 birlik mahsulotga bo‘lsak, mahsulot birligiga qo‘shma tannarx 4.50 p.b. kelib chiqadi. Xuddi shuningdek, Z-900 mahsulot uchun qo‘shma tannarx 20,250 p.b. ((45,000 p.b. / 200,000 p.b.) * 90,000 p.b.) ga teng. Boshqa mahsulotlar uchun ham qo‘shma tannarx shu tartibda aniqlanadi. Hisob-kitob natijalarini quyidagi jadvalda rasmiylashtiramiz (9.4-jadval).