Maʻruza №3 Mavzu: Elektr yuritmani xarakatlanishi. Elektr yuritmaning turg‘un xarakati

Dvigatel va ish mexanizmining nochiziqli mexanik xarakteristikalarini chiziqlashtirish. Bu usul 
mexanik xarakteristikani yoki uning bapzi qismlarini to‘ri chiziqli bolanishga ega bo‘lgan ko‘rinishga keltirishga 
asoslangan. 
Bu xolatda, o‘tish jarayonlarining egri chiziqlarini qurish uchun yoki uning davomiyligini xisoblash uchun
formulalardan foydalanish mumkin. Agar mexanik xarakteristika to‘ri chiziqning bir necha bo‘laklari orqali 
approksimatsiya qilingan bo‘lsa, unda o‘tish jarayoni bu bo‘laklar bo‘yicha aloxida quriladi va o‘zgaruvchilarning 
oldingi bo‘lakdagi oxirgi qiymati keyingi bo‘lakdagi boshlanich qiymat xisoblanadi. 
Harakat tenglamasini aniq integrallash. Bu usulni, dvigatel va ishchi mexanizmining momentlari analitik 
(formula ko‘rinishida) xolda tezlik, vaqt yoki joy o‘rnini funksiyasi sifatida berilsa, ishlatish mumkin. 

(t) va M(t) 
bolanishlarini aniqlash, bu funksiyalarni (2.14) tenglamaga qo‘yish va nazariy jixatdan aniq bo‘lgan uning 
yechimini topish orqali amalga oshiriladi. 
Harakat tenglamasini raqamli integrallash usullari. Ko‘p uchraydigan xollarda, yaoni dvigatel va ishchi 
mexanizmini xarakteristikasi grafik tarzda yoki jadval ko‘rinishida berilgan bo‘lsa, unda differensial tenglamalarni 
(harakat tenglamasi xam bu turga kiradi) integrallashni chiziqli usullaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bu 
usullarning eng soddasi Eyler usuli bo‘lib, bunda tenglamadagi differensial o‘zgaruvchilar ularning ortirmasi bilan 
almashtiriladi, natijada bu tenglama quyidagi ko‘rinishda yozilishi mumkin 


t = J


 / (M - M
c
)
 
 
 
Bu tenglamadan foydalanish uchun, tezlik ko‘rsatilgan o‘q bir necha bo‘laklarga 

bo‘linadi, bunda AD 
va yuklama (ventilyator) momenti o‘zgarmas deb qabul qilinadi. So‘ngra, xisoblashda qulaylik yaratish uchun, 5.1 
jadval tuziladi: 
5.1 jadval: 

I

i
=

i-1
+ 

1
 
M
i
 
M
c1

t
1
t
i
=t
i
-
1
+

t
i 
1 
2 
3 
4 
5 
6 

1
 

2
 
... 

1
=

1
 

2
=

1
++

2
 
... 
M
1
 
M
2
 
... 
M
c1
 
M
c2
 
... 

t
1
 

t
2
 
... 
 t
1
=

t
1
 
t
2
=t
1
+

t
2
 
... 

---


1

i
=

i
-
1
+ +

i
 
M
i
 
M
ci
 

t
i
 
t
i
=t
i
-
1
+

t
i
 

(t) bolanishni xisoblash tartibi quyidagilardan iboratdir. Xar qaysi i-chi intervaldagi 

i
tezlik uchun, 5.5, a-
rasmdagi xarakteristikadan ushbu intervaldagi dvigatel M
i 
(3 ustun) va yuklama M
si 
(4 ustun) o‘rtacha momentlari 
aniqlanadi. So‘ngra ifoda orqali 

t
i
xisoblanadi (5 ustun). Xisoblashni oxirgi bosqichida tezlikni 

i
(2 ustun) va 
vaqtni t
i
(6 ustun) shu paytdagi qiymatlari, ularning oshishlari va oldingi bulakdagi qiymatlarining yiindisi sifatida 
aniqlanadi va qidirilayotgan 

(t) bolanish quriladi (5.5, b rasm). 
Ko‘rib chiqilgan raqamli usulning afzalligi uning soddaligi va yaqqolligidadir, uning kerakli aniqligini esa 
tezlikni 

 intervallari qiymatini tanlash xisobga olish mumkin.