Maʻruza №3 Mavzu: Elektr yuritmani xarakatlanishi. Elektr yuritmaning turg‘un xarakati

(yoki 
adarma) moment xam deyiladi. 
3) dvigatel ideal xolatda, (yaoni uning valida statik momentni to‘la yo‘qligi va elektromagnit momenti esa nolga 
tengligidagi), xosil qiluvchi ideal salt yurish tezligi, 

o 
asinxron va sinxron dvigatellarda ushbu tezlik sinxron 
tezlik deb ataladi.
 
Ishchi mexanizmining mexanik xarakteristikasi deb tezlikni qarshilik momenti bilan bolanishga aytiladi 
va u 

 =f (M
c
) funksiyasi ko‘rinishida bo‘ladi. Bapzi ishchi mexanizmlarning mexanik xarakteristikalari 5.2-rasmda 
ko‘rsatilgan. Xarakteristikalar burchak tezligining to‘ri (musbat)va teskari (manfiy) aylanish yo‘nalishlari uchun 
berilgan. 
5.2, a- rasmdagi xarakteristika, aktiv statik momentiga ega bo‘lgan mexanizmga (masalan, yuk ko‘tarish 
kranining ijro organi) tegishlidir. Bunda, M
s
ning qiymati tezlikka boliq bo‘lmaydi (M
s
= const), u faqat ilgakka 
osilgan yuk oirligi va barabanning radiusiga boliq bo‘ladi. 
5.2, b, v-rasmlardagi xarakteristikalar reaktiv statik momentga ega mexanizmlarga tegishlidir, chunki 
bunda tezlik yo‘nalishi o‘zgarishi bilan moment yo‘nalishi xam o‘zgaradi. 
5.2, b-rasmdagi xarakteristikaga ‘arakatidagi qarshilik ishqalanish kuchlari orqali xosil qilinadigan 
mexanizmlar ega bo‘ladi. SHuning uchun buni quruq ishqalanish xarakteristikasi xam deb ataladi. Bunday 
xarakteristikalarga dastgoxlarning uzatish mexanizmlari, gorizontal konveyer, trasporterlar va ko‘tarish kranlarining 
siljish mexanizmlari ega bo‘ladi. 
a) 
b) 
v) 
3.6 -rasm. Ishchi mexanizmlarning mexanik xarakteristikalari 

---

3.6, v- rasmdagi 1 xarakteristika ventilyator, markazdan qochuvchi kuchga asoslangan nasos kabi parrakli 
mexanizmlarga tegishlidir. Bunda qarshilik momenti tezlikning kvadratiga proporsional bo‘ladi. Bu 
xarakteristikalar ko‘pincha ventilyator xarakteristikalar xam deyiladi. 
3.6, v-rasmdagi 2 xarakteristikada, M
s
ning qiymati tezlikka teskari proporsional ravishda o‘zgaradi, ish 
mexanizmi validagi quvvat esa o‘zgarmas, yaoni R
s
= const bo‘ladi. Bunday, giperbolik xarakterga ega bo‘lgan 
xarakteristikalar tokarlik va frezerlik dastgoxlarining bosh ‘arakat mexanizmlariga, turli o‘rash (kalavalash) 
uskunalariga tegishlidir. 
Keltirilgan dvigatel va ishchi mexanizmlarining mexanik xarakteristikalarida tezlikni momentlar 
o‘zgarishiga nisbatan o‘zgarish darajasi turlichadir. Bu o‘zgarishni xarakterlovchi kattalik mexanik