Маъруза1: Мактабгача таълим муассасаларида мусиқавий тарбиянинг мақсад ва вазифалари

МТМда байрам эрталиклари ва кўнгил очар соатларни ташкил этиш учун услубий кўрсатмалар
Хозирги кунда мактабгача тарбия ёшидаги болаларга таълим ва тарбия бериш долзарб масалалардан бири ҳисобланади. Айнан шу даврда боланинг ҳар хил фаолият турига нисбатан тушунчаси шакллантирилади. Бир вақтнинг ўзида унинг билим кўникма ва малакалари келажак учун ривожланади. Болаларда эстетик идрокнинг ривожланиши учун уларни ҳақиқий санъат асарлари билан таништириш зарур. Радио, ойнайи жаҳонда санъат усталари ва тенгдошлари ижро этган асарлар болаларнинг эстетик ривожланишида катта ёрдам беради².
МТМда байрам эрталиклари ва кўнгил очар соатларни ташкил қилишнинг бир нечта анъанавий ва ноанавий турлари ҳамда хиллари мавжуд. Албатта бундай тадбирларни сценарийларсиз ташкил қилиш қийин. (Сценарий итал. сcенарио – пъеса мазмунининг қисқа баёни, импровизация театри, томошаси, балет спектакллари, оммавий томоша ва бошқа ўйинлар яратиладиган сюжет тузилиши; кино санъати ва телевидение воситалари ёрдамида гавдалантириб кўрсатишга мўлжалланган адабий асар). Шунинг баробарида кўпчилик педагоглар байрам сценарийсига эҳтиёж сезадилар. Тадқиқот ишимизда фойдаланиш учун “Болажон” дастури асосида сценарийлар ишлаб чиқилди. Ушбу сценарийлар иловада тақдим этилди. Иловада сценарийлар намуна сифатида берилмоқда. Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, барча муҳим саналар ва байрамлар сценарийлари тўлиқ қамраб олинмаган. Сценарийлардан фойдаланишда саҳна шароитларини ҳисобга олган ҳолда унга қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш мумкин.
МТМда байрам эрталиклари ва кўнгил очар соатларнинг ташкил қилишнинг педагогик шарт-шароитлари
Юртбошимиз И.Каримов таъкидлаганидек, «...бутунги кунда фарзандларимизнинг маънавий оламини юксалтириш, уларни миллий ва умуминсоний қадриятлар руҳида тарбиялаш масаласи биз учун энг долзарб вазифа қолмоқда»³.
Бу каби ислоҳотлардан кўзда тутилган мақсад - ёш авлоднинг тарбиясига атрофлича ёндашиш, турли ёш гуруҳларидаги болаларнинг билим доирасини кенгайтириш, ўқув-билиш фаолиятини ривожлантиришдан иборатдир.
Тадбирлар ва ўйин-кулги - мактабгача ёшдаги болалар ҳаётида ёрқин ва қувончли воқеа. Ҳар хил турдаги сан'ат ва ҳис-туйғу бирлашиб, болаларнинг онгида катта та'сир кўрсатади. П. К. Крупская та'кидлайди: " санъат болага фикр ва хис-туйғуларни янада чуқурроқ хис қилишга кўпроқ ёрдам беради деб ўйлайман..."
Байрамлар ва ўйин-кулгиларни тайёрлаш ва амалга оширишда болаларда ма'навий та'лим яъни, оддий тажрибалар билан жамоада ишлаш асослари; халқ оғзаки ижоди асарлари, она табиат, ватанпарварлик туйғуларини шакллантириш мақсадида Она Ватан ҳақида кўнгилочар қўшиқ ва шеърлар билан иштирок этиш маданияти тарбияланади. Қўшиқлар, ше'рлар, рақслари ўрганиш оқали болалар турли янги мамлакатлар, табиат ва турли миллатвакиллари ҳақида кўп нарсаларни билиб оладилар. Булар боланинг дунёқарашини кенгайишига, хотирани яхшиланишига, руҳий ривожланишига, тил ва тасаввурнинг шаклланишига хизмат қилмоқда.
Байрамона кайфият, хона дизайни гўзаллиги, либослар, пухта танланган репертуар, болаларнинг рангли чиқишлари - барчаси эстетик та'лимнинг муҳим омилларидир.
Ашула, ўйинлар, рақсларда болаларнинг иштироки этиши уларнинг танаси ривожланишини ва ҳаракатларнинг мувофиқлаштирилишини яхшилайди. Болалар боғчасида байрамлар ва ўйин-кулги тайёрлаш тизимли ва мунтазам равишда олиб борилади. Тарбиячи болаларнинг манфаатларидан, индивидуал хусусиятларидан хабардор бўлса, болалар боғчасидаги ҳар кунни болалар учун қувноқ ва мазмунли қилиш мумкин.
Ҳар бир байрам замирида ўйин-кулгига йўналтирилган аниқ ғоя ётади. Мисол учун, 1-сентябр - бу мамлакатимиз туғилган куни, 1-май Халқаро ходимлари куни ва ҳоказо. Унга қўшиқлар, ше'рлар, мусиқа, рақс, спектакллар орқали безак берилади.
Байрам барча болалар учун қувонч келтиради. Бунда ҳар бир бола иштирок этиши мумкин ва бу шунинг учун муҳим аҳамиятга эгадир.
Мактабгача ёшдаги болалар учун, таниш қўшиқлар ва рақсларни қайта такрорлаш зарурияти албатта уларнинг катта мамнуният ва та'сирчанлиги билан ифодаланади. Шунинг учун, бир байрам дастурида айрим ўзгаришлар (бошқа рақслар, ўйинлар, рўйхати ва ҳоказо.) қилиш, моддий муҳим бир қисмни ўз ичига олиши зарур. Лекин, албатта, янги чиқишлар керак.