Mashina detallarining ishchanlik qobiliyati va

Ta’mirlashga moyillik - mashinaning texnikaviy xizmat va-ta’mirlash yo’li 
bilan radsiya va buzilishlarning yuz berish sabablarini aniqlash va oldini olish, 
ishga yaroqli holda ushlab turish va shu holga tiklanishga moslanuvchiligidir. 
Mashinalar tuzilmasi va tizimining murakkablashuvi raddiya sabablari va 
ishdan chiqqan elementni tezlikda aniqlash imkoniyatini kamaytirib yuboradi.
Zamonaviy samolyotlarda uchuvchi nazorati ostida bo’lishi lozim bo’lgan 
ko’rsatkichlar 10 mingdan oshiqrokdir. Shuning uchun ham eng muhim 
omillarning nazorati EHM (elektron hisoblash mashinalari)ga yuklatilgan. 
Ta’mirlashga moyillikning muhimligi xalq xo’jaligida mashinalarni ta’mirlashda 
juda katta miqdordagi vositalarning jalb qilinishi bilan belgilanadi. 
Saqlanuvchanlik - mashinaning saqlash va transportirovkadan so’ng 
raddiyasizlik, umrboqiylik va ta’mirlashga yaroqlilik ko’rsatkichlari qiymatlarini 
saqlash xossasidir. Bu xossaning amaliy ahamiyati zahiradagi detal, qism va 
mashinalarni hamda mavsumiy ishlatiladigan texnikani yana ishlatishda yaqqol 
ko’rinadi. 
Ishonchlilik ko’rsatkichlari haqida yanada to’liq ma’lumotlarni maxsus 
adabiyotlardan topish mumkin. 
Ishonchlilik mahsulotni (masalan, detalni) loyihalash davrida konstruktor tomonidan 
ta’minlanadi, uni tayyorlash jarayonida va ishlatish mobaynida ham qator omillarga bog’liq.
Ishonchlilik quyidagi jarayonlarga bog’liq bo’ladi: loyihalash, ishlab 
chiqarish va ekspluatasiya. 
Loyihalash paytida ishonchlilikka katta ahamiyat beriladi. Yomon va etarli 
ishlanmagan konstruksiyalar ishonchli bo’lmaydi. Konstruktor hisoblarda, 
chizmalarda, texnik sharoitlarda va boshqa texnik hujjatlarda ishonchlilikni 
ta’minlovchi barcha omillarni hisobga olishi lozim.
Ishlab chiqarish davrida konsruktor tomonidan qo’yilgan ishonchlilikni 
oshiruvchi barcha vositalar ta’minlanadi. Konstruktor hujjatlaridan chetlanish 
ishonchlilikni buzadi. Ishlab chiqarish nuqsonlarining ta’sirini bartaraf etish 
maqsadida barcha mahsulotlar obdon teshiriladi. 

---

Ekspluatasiya paytida mahsulotning ishonchliligi joriy qilinadi. Buzilmasdan 
ishlash va umrboqiylik kabi ishonchlilik tushunchalari mashinalar ishlashi 
jarayonida vujudga keladi va ekspluatasiya sharoitlari va usullariga bog’liq bo’ladi.
Ishonchlilik berilgan xizmat muddati davomida ishlash qobiliyatini saqlash 
ehtimoli orqali baholanadi. Ishlash qobiliyatining yo’qotilishi ishdan chiqish 
deyiladi. Agar masalan, mahsulotning buzilmasdan ishlash ehtimoli 1000 soat 
davomida 0,99 ga teng bo’lsa, unda 100 ta mahsulotdan bir foizi yoki bittasi 
o’zining ishlash qobiliyatini oldinroq yo’qotadi deb tushunish mumkin. Bu holatda 
buzilmasdan ishlash ehtimoli (yoki ishonchlilik koeffisienti) ishonchli mahsulotlar 
sonini kuzatuvdan o’tkazilgan mahsulotlar soniga nisbatiga teng, 
 
99
,
0
100
99


t
P
. 
Ishonchlilik koeffisienti qiymati kuzatuv vaqti t ga bog’liq bo’ladi. 
Murakkab mahsulotning ishonchlilik koeffisienti ushbu mahsulotni tashkil 
etuvchi elementlar ishonchlilik koeffisientlari orqali ifodalanadi, 
 
   
 
t
P
t
P
t
P
t
P
n
...
2
1


.