Mashina detallarining ishchanlik qobiliyati va

Materiallarning chidamlilik chegarasi. 
Qaytariluvchan-o’zgaruvchan kuchlanishlarda mustahkamlikka hisoblashlarda 
materialning mexanikaviy tavsiflari juda yig’inchokdik bilan jilvirlangan 
andozaviy namunalar turkumini maxsus mashinalarda chidamlilikka sinash orqali 
aniklanadi. Simmetrik siklli kuchlanishda egilishga sinash oddiyroq usullardan 
hisoblanadi. Namunalarga σ
max
kuchlanishning turli qiymatlarini berib, ularning 
emirilishi yuz bergan sikllar N soni σ
max 
– N aniqlanadi. Olingan qiymatlarga 
ko’ra σ
max
 - N koordinatalarida toliqish egri chizig’i quriladi. (2.5-rasm). 
2.5-rasm. Toliqish egri chizig’i 
σ
B
kuchlanishdan boshlab, egri chiziq gorizontal asimptotaga intilishini 
ko’pgana tajribalar ko’rsatdi. Bu ma’lum σ
B
kuchlanishda namuna emirilmasdan 
(sinmasdan) yuklanishning cheksiz sonli sikliga material dosh berishi mumkin, 
degan xulo-sani beradi. N
0
=10
7
siklga dosh bergan po’lat namuna yana shunday 
siklga ko’p marotaba chidashi mumkin. K
o
sikllar sonini sinash bazasi (negizi) 
deyiladi. N
0
sikldan o’tilgandan so’ng tajribalar to’xtatiladi. Toblangan po’latlar va 

---

rangli metallar uchun N
0
=10
8
. N
0
ga mos keladigan kuchlanish chidamlilik 
chegarasi deb qabul qilinadi. 
Demak, chidamlilik chegarasi deb shunday eng katta kuchlanishga aytiladiki, 
bunda namuna yoki detal emirilmasdan cheksiz uzoq qarshilik ko’rsata oladi va 
namuna uchun σ
R
hamda detal uchun (σ
R
)
d
sifatida belgilanadi. 
Me’yoriy kuchlanishlarda siklning R = -1 asimmetriklik koeffisientida namuna va 
detallar uchun chidamlilik chegarasi σ
–1 
va (σ
–1
)
D 
R = 0 siklda esa mos ravishda σ
0
va 
(σ
0
)
D
tarzida belgilanadi. 
Jadvallarda chidamlilik chegarasini aniqlash uchun tajribaviy natijalar mavjud 
bo’lmagan hollarda, empirik (tajriba asosidagi) nisbatlar olinadi. Masalan, 
uglerodli po’latlar uchun: 
bu yerda: σ
v
 - cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasi.