Mashinalaridan foydalanish, texnik

 
Qator orasiga ishlov berish ishlariga quyidagilar: qatorlar himoya 
yo‘lagidagi qatqaloqni yumshatish; qatorlar orasidagi tuproqni yumshatish; begona 
o‘t ildizlarini kesib, yo‘qotish; sug‘orilgandan keyin qatorlar orasini yumshatish; 
qatorlar orasidagi tuproqqa mineral o‘g‘it solish; sug‘orish uchun egatlar ochish 
kiradi. 
Asosiy agrotexnik talablar: ishlov berish chuqurligi, 12-16 sm;
yumshatilgan qatlamdagi tuproqning uvalanish sifati: o‘lchami 50 mm dan kichik 
fraksiyalar miqdori, kamida 70%; o‘lchami 100 mm dan katta fraksiyalar 
bo‘lmasligi; begona o‘tlarning yo‘qotilish darajasi, kamida 95%; dala yuzasida 
hosil bo‘ladigan notekisliklar balandligi, ko‘pi bilan 5 sm ni tashkil etishi kerak. 
Qatorlar oralig‘iga ishlov berishni o‘z vaqtidan kechiktirmasdan o‘tkazish 
muhimdir (6-jadval). 
6-jadval 
Maqbul muddatda kultivatsiya o‘tkazishni paxta hosiliga ta’siri 
Paxta hosili, s/ga 
Hosildorlikni pasayishi 
Maqbul muddatda 
o‘tkazilganda 
4-6 kunga 
kechiktirilganda 
s/ga 
% 
20.5 
15.1 
5.4 
26.4 
29.5 
22.3 
7.2 
25.2 
34.1 
27.6 
6.5 
19.1 
Sug‘orilganidan so‘ng qatorlar orasidagi tuproq tobiga kelgandan (namligi 
16-18% gacha tushganida) darrov kultivatsiya qilinishi lozim. Kultivatsiya maqbul 
muddatdan 4-6 kunga kechiktirilsa, paxta hosildorligi 20-25 foizga pasayib ketishi 
mumkin. 

---

144 
G‘o‘za, makkajo‘xori, kartoshka, sabzavot va boshqa texnik ekinlar qator 
oralariga ishlov berishda asosan TTZ 60.11, TTZ 80.11, MTZ 80X, rusumli chopiq 
traktorlariga o‘rnatilgan holda ishlatiladigan KRT-4 va KXU-4 rusumli 
paxtachilik kultivatorlari qo‘llaniladi. 
Kultivatorlar o‘simlik qator orasiga ishlov berishda kutilgan samara 
keltirishi uchun 7 turdagi ishchi qismlar (43-rasm) bilan to‘liq jixozlangan bo‘lishi 
zarur. 
Bajaradigan ishlov berish usuliga qarab kultivatorga ekinlar qatorlari orasi
60-70 sm bo‘lganda, har qatorga ko‘pi bilan 7 ta, jami 28 ta, 90 sm bo‘lganda har 
qatorga 9 ta, jami 36 tagacha ishchi qismlar o‘rnatiladi.
Begona o‘tlarni yo‘qotish va himoya yo‘lagini yumshatib ketish (odatda 1- 
va 2-chopiq) uchun kultivatorlarga qatqaloq yumshatgich-yulduzchalar va 
pichoqlar bilan birgalikda chuqur yumshatkich yoki o‘qyoysimon panjalar 
o‘rnatiladi.Tuprog‘i zichlashib ketgan dalalarda pichoqlar orqasidan qo‘shimcha
ravishda yumshatkich panjalar o‘rnatilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
1- lappak (disk); 2-yulduzcha; 3-pichoq; 4-chuqur yumshatgich; 5-panja-
yumshatgich; 6-o‘g‘it solgich; 7-egat olgich