Matematika tarixi


Download 1.06 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/34
Sana30.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1734196
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   34
Bog'liq
Matematika tarixi (A.Normatov)

 
3-§. XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida matematika. 
Matematikaning turli bo’limlarining paydo bo’lishi 
Reja: 
www.ziyouz.com kutubxonasi


67 
1. XVIII asr matematikasi: Parij, London, Berlin Fanlar Akademiyalari. 
2. Peterburg Fanlar akademiyasi. L.Eyler hayoti va ijodi. Rossiya matematika-
sining rivojidagi roli. 
3. Funktsiya tushunchasining rivojlanishi. 
4. XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida matematika. 
XVIII asrda Evropada kapitalistik ishlab chiqarish usuli qaror topadi. Jamiyatn-
ing va ekonomikaning rivoji, ya’ni kapitalistik jamiyatning shakllanishi, ideologik 
kontseptsiyalarning: sotsial masalalarni, fanni, madaniyatni va boshqa sohalarni 
qayta ko’rib chiqishga olib keladi. Sanoat revolyutsiyasi, jahon bozorining vujudga 
kelishi va bular bilan bog’liq bo’lgan dengizda suzish, kemalar qurish, harbiy texni-
ka, issiqlik texnikasi, gidroenergetika va shunga o’xshash boshqa jamiyatning ama-
liy ehtiyojlari uchun zarur bo’lgan fanlar jadal suratlar bilan rivojlana boshladi. Ilmiy 
tekshirishlarni yo’lga qo’yish uchun katta shaharlarda maxsus tashkilotlar – fanlar 
akademiyalari tashkil eta boshlandi. 
Davlat qaramog’idagi bu FA lariga qirollar xomiylik qiladilar (eslang! O’rta asr 
sharq). 
Frantsuzlar: Dalamber, Lagranj, Laplas, Monj, Lejandr, Klero. 
Inlglizlar: Teylor, Makloren, Stirling. 
Nemislar: Lambert, o’auss, Leybnits. 
Shvetsariyalik (Bazelь): Bernullilar denastiyasi, L.Eyler. 
Asr boshida matematika ahvoli quyidagicha edi: 
Matematik analiz – differentsial va integral hisobi rivojlanishi bilan uning yu-
qori bosqichi differentsial tenglamalar nazariyasi va variatsion hisobi shakllana bor-
di. Ќali o’zini tasdig’ini topmagan cheksiz kichiklar analizi metodi bilan echiladigan 
masalalar doirasi kengayib boradi. 
Algebra – mukammal harfiy-simvolik apparat yaratilgan bo’lib, algebraik ten-
glamalar nazariyasi va determinantlar nazariyasining yaratilishi. Istalgan darajali 
algebraik tenglamani echishning umumiy usulini yaratish borasidagi urinishlar bilan 
bog’liq. 
Arifmetik hisoblashlar metodi – logarifmlar va ular bilan bog’liq ko’plab jad-
vallardan foydalanishlar, hisoblash qurilmalaridan Shikkarda, Paskalь, Leybnits 
arifmometrlari, logarifmik shkala va boshqalarning yaratilishidir. Manfiy sonlar va 
o’nli kasrlarning ommaviylashmagani bu boradagi kamchilikdir. 
o’eometriya – elementar qismi va trigonometriya bo’limi bilan bir qatorda hali 
yangi bo’lgan analitik geometriyadan foydalanish (Dekart, Ferma). Differentsial hi-
sobining geometrik tadbiqi differentsial geometriyaga asos soldi (Kavalьeri, Vallis, 
Leybnits). 

Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   34




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling