Materiallari

1. Konstruktorlik xujjatlarining metrologik ekspertizasi. Hujjatlarni ishlab chiqish bosqichlari.

Bu o`lchashga tortiladigan parametrlarni tanlash, aniqlik me`yorlarini belgilash va maxsulotlarni ishlab chiqish, tayyorlash, sinovdvn o`tkazish, ekspluatasiya qilish va ta`mirlash jarayonlarini o`lchash vositalari va uslublari bilan ta`minlash bo`yicha texnik echimlarni baxolash va taxlil qilishdir.

Konstruktorlik xujjatlarini ishlab chiqishning ekspertiza o`tkaziladigan bosqichlari xar bir muayyan tarmoqning o`ziga xosliklarini (spesifikasini) xisobga olish bilan belgilanishi lozim. Bunday bosqichlar mos keluvchi standartlarda ko`rsatilgan:

Texnik topshiriq. Bu bosqichda maxsulotning asosiy mo`ljallanishi, texnik va taktik-texnik xarakteristikalari, sifat ko`rsatkichlari va ishlab chiqilayotgan maxsulotga nisbatan qo`yiladigan texnik-iqtisodiy talablar, shuningdek konstruktorlik xujjatlarini ishlab chiqishning zaruriy bosqichlarining bajarilishi, uning tarkibi maxsulotga nisbatan qo`yiladigan maxsus talablar belgilanadi.

Texnik taklif. Bu bosqichda buyurtmachining texnik topshirig`ini taxlil qilish va maxsulot echimining mumkin bo`lgan turli xil variantlarini taxlil qilish asosida maxsulotga xujjatlarni ishlab chiqishning maqsadga muvofiqligini texnik va texnik-iqtisodiy jixatdan asoslashni o`z ichiga oluvchi konstruktorlik xujjatlari ishlab chiqiladi.

Qoralama (eskiz) loyixa. Bu bosqichda konstruktorlik xujjatlariga maxsulotning tuzilishi va ishlash prinsipi to`g`risidagi umumiy tasavvurlarni beradigan prinsiipal konstruktorlik echimlari, shuningdek ishlab chiqilayotgan maxsulotning mo`ljallanishi, asosiy parametrlari va gabarit o`lchamlarini belgilaydigan ma`lumotlar kiritiladi.

Texnik loyixa ishlab chiqilayotgan maxsulotning tuzilishi to`g`risida to`liq tasavvurni beradigan yakuniy texnik echimlarni xamda ishchi xujjatlprni ishlab chiiqsh uchun boshlang`ich ma`lumotlarni o`z ichiga oladigan konstruktorlik xujjatlarining jamlanmasini o`zida taqdim qiladi. Bu bosqichda tajriba namunasi, o`rnatish seriyasi, o`rnatilgan seriyali yoki ommaviy ishlab chiqarish uchun ishchi xujjatlar ishlab chiqiladi.

Yuqorida sanab o`tilgan bosqichlarning barchasida metrologik ekspertiza o`tkazish, xuddi qoidada ko`rsatiganday, maqsadga muvofiq emas va xar bir xolatda optimal variantni topish lozim bo`ladi.

Ishlab chiqilayotgan o`lchash vositalari xujjatlarining metrologik ekspertizasini texnik topshiriq bosqichida o`tkazish lozim. Boshqa maxsulotlarni ishlab chiqishda metrologik ekspertizani xujjatlarni ishlab chiqishning ertachi bosqichlarida o`tkazish samarali bo`ladi, bunda prinsiipal konstruktiv echimlar qabul qilinadi, maxsulotni ishlab chiqarish va ekspluatasiya qilishni metrologik ta`minlash imkoniyati va tejamkorligi ko`p jixatdan bu echimlarning to`g`ri tanlanishiga bog`liq bo`ladi. Maxsulotni loyixalashtirishda ekspertiza o`tkazishga ketadigan xarajatlar optimal bo`lmagan variantlarni ishlab chiqishga, konstruksiyani o`zgartirishga, ishlab chiqarishni qayta jixozlashga va xokazolarga ketadigan xarajatlarni qisqartirish evaziga qoplanadi.

Metrologik ekspertizaga konstruktorlik xujjatlarining quyidagi turlarini tortish tavsiya qilinadi: detallarning chizmalari, yig`ish chizmalari, gabarit va montaj chizmalari, tushuntirish xati, texnik shartlar, sinovdan o`tkazish dasturi va uslubiyoti, xisob-kitoblar, ekspluatasion va ta`mirlash xujjatlari, spesifikasiya.

Metrologik ekspertiza ko`pincha korxonaning metrologiya xizmati kuchlari bilan amalga oshiriladi. Metrologik ekspertizani o`tkazishning bunday formasi korxonada metrologiya xizmatining obro`sini oshiradi va ishlab chiqarishda xam, ekspluatasiya qilishda xam konstruktorlik echimlari va ularning metrologik ta`minoti to`g`risidagi ma`lumotlarni yig`ish va ishlov berish imkoniyatini beradi.

Metrologik ekspertizaga xujjatlar asl nusxalarda me`yoriy nazoratni amalga oshiruvchi xodim, buyurtmachilarning vakili va xujjatlarni tasdiqlovchi shaxsning imzolaridan tashqari boshqa barcha shaxslarning imzolari bo`lgan xolda taqdim qilinadi. Ekspertizani ikki bosqichda o`tkazish varianti bo`lishi mumkin, buvnday xollarda xujjatlar tekshirishga avval birlamchi, keyin esa asl nusxalarda taqdim qilinadi