Mavzu № Bolalar psixologiyasi: nazariya va amaliyot. Bolalar psixologiyasi fanining metodlari Reja

Biografi-ya 
metodi
Avtobiog-
rafiya
xatlar
estaliklar
Xarakteris
tikalar

---

Test. 
Test-
inglizcha 
so`z bo`lib, 
sinash, 
tekshirish 
demakdir. 
Shaxsning 
aqliy o`sishini, qobiliyatini, 
irodaviy 
sifatlari 
va 
boshqa 
psixik 
xususiyatlarini 
tekshirishda qo`llanadigan qisqa standart masala-topshiriq, 
misol, masala, jumboqlar, boshqotirmalar ham test deb atalishi 
mumkin. Test ayniqsa odamning qanday kasbni egallashi mumkinligini, kasbga 
yaroqliligi yoki yaroqsizligini, iste’dodli yoki iste’dodli emasligini - aqli zaifligini 
aniqlashda, kishilarni saralashda keng qo`llaniladi.
Hozirgi vaqtda bolalarni maktabga olishda, kasb-hunarga yaroqliligini aniqlashda, 
ishga qabul qilinganda va boshqalarda test sinovlari keng qo`llanilmoqda. 
Hozirgi davrda nodir testlar qatoriga psixologlar Rorshax, Rozensveyg, Kettel. 
Vartegg, Veksler, Meyli, Ayzenk, Agastazi, Raven va boshqalar ijodining 
namunalarini kiritish mumkin.
Eng ko`p tarqalgan testlar qatoriga yutuqqa erishish harakatlari, intellekt testlari, 
shaxs testlari (psixodiagnostika), shaxs «loyihasi» (proyektiv) testlari kiradi.
Sotsiometriya metodi. Bu metod kichik guruh a’zolari o`rtasidagi bevosita 
emotsional munosabatlarni o`rganish va ularning darajasini o`lchashda qo`llaniladi. 
Unga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur metod yordamida 
muayyan guruhdagi har bir a’zoning o`zaro munosabatini aniqlash uchun uning 
Testlar
Psixometrik
testlar
Proektiv 
testlar
Sotsiometrik
testlar
So’rov
Intervyu
Maxsus tayyorgarlik
Roli o’yinlar metodi 
yordamida maxsus 
tayyorgarlik
Muhim shaxsiy sifat
Anketa so’rovi
Ochiq anketa
Respondentdan 
fikrini erkin bayon 
etishni talab etadi
Yopiq anketa
Mosini tanlaydi
Savollarga javoblar 
oldindan beriladi

---

qaysi faoliyatlarda kim bilan birga qatnashishi so`raladi. Olingan ma’lumotlar 
matritsa, grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi.Odatda sinaluvchilardan 
quyidagicha savollarga javob berish talab qilinadi: «Sen sayohatga kim bilan birga 
borishni xohlaysan?», «Imtihonga kim bilan birga tayyorlanishni istaysan?, «Kim 
bilan qo`shni bo`lib yashashni yoqtirasan?», «Partada kim bilan yonma-yon 
o`tirishni istar eding?» va hokazo. Har bir savol sotsiometrik mezon (o`lchov) 
vazifasini bajaradi va turmush voqeligidan olingan. Sinaluvchi har bir savolning 
uchta javobidan bittasini «eng maqbul» deb tanlashi lozim.
Sotsiometrik usul bilan shaxslararo munosabatning darajasi va ko`lami 
aniqlanadi Ko`rsatkichlarga qarab guruhdagi munosabatlar ularning o`ziga xosligi 
psixologik mexanizmlari haqida xulosa chiqariladi. Shu bilan birga nazariy 
ahamiyatga molik g`oyalar olg`a suriladi, amaliy ko`rsatmalar beriladi, tavsiyalar 
bildiriladi. 
Har bir shaxs 
faoliyatining mahsuli unga 
xos bo`lgan psixik 
odatlarni 
va 
individual 
sifatlarni aniqlashga yordam beradi. Faoliyat samaradorligini o`rganish yordamida 
shaxsning fikr ko`lami, irodaviy sifatlari, qobiliyati, iste’dodi, ko`nikmalari, malaka 
va odatlari kabilarni bilish mumkin. M: o`quvchining plastilindan yasalgan turli 
buyumlari, chizgan rasmlari, yasagan turli modellari undagi qiziqish, qobiliyat, 
tasavvur va tafakkurni bilish uchun xizmat qiladi.
Demak, odamning individual sifatlari ham, psixologik holatlari ham uning 
mehnati mahsulida aks etadi. 
Psixologik tadqiqiqotlarda yuqorida sanab o`tgan usullarimizdan kuzatish, 
anketa, ekspriment, faoliyat mahsulini tahlil qilingan, test, sotsiometriya eng ko`p
qo`llaniladigan metodlar hisoblanadi. Bu metodlar o`z oldiga qo`ygan maqsadlariga 
qarab turlicha, turli vaziyatda, turli vositalarni qo`llab, jumladan turli savollarni o`z 
oldiga qo`yib o`tkazilishi mumkin. 
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy metodlaridan bin kuzatish metodidir. Kuzatish 
metodi 2 ga bo'linadi: 
1) ob'ektiv; 2) sub'ektiv kuzatish metodi. 
Bolalar psixologiyasida sub'ektiv, ya'ni o'z-o'zini kuzatishdan foydalanilmaydi. 
Bolalar psixologiyasining asosiy metodlaridan biri sub'ektiv, ya'ni bolalami 
tashqaridan kuzatib o'rganish metodidir. Ob'ektiv kuzatish metodi har doim ma'lum