Йvçví- щàì ìàщè òàáàíäыí =àëыøìàñ. (Ìó=óìèé)
8. Biror narsadan ajralish ? manosini bildiradi, Ул сафардын =ылайын сэни халас.(Shayboniynoma)
9. Ish-harakatning yo’nalish ob'ektini ko’rsatadi. Masalan: Ñàéõóí äàðйаñы =ор\àíыí àñòыäыí à=ð. (Áîáóðíîìà)10. Chiqish kelishigi biror narsa,shodisa haqida xabar berganda ham berganda ham qillnadi. Masalan: Ýé, ñàáà , йэтêvð ìэíэ ñàðâи ðàâàíыìäыí õàáàð, Ðàõì ýòèá áэðãèë ìэíэ àðàìè æàíыìäыí õàáàð (Íàâîèé)11.Chiqish kelishigi kesimlik qo’shimchasini olib, kesim vazifasida ham keladi, Ìàñàëàí: Ìàâëàíà Êàâñàðèé Áóõàðàäыíäóð.(Íàâîèé)
Vosita kelishigi.
Vosita kelishigi shakllari -н, -ын, ин, - ун, - vн, qo’shimchalari bilan yasaladi. Vosita kelishigi qurol, vosta,birgalik ma'nolarini, ish - xarakatning bilish paytini, vaqtini, o’rnini, bajarilish usulini, holatni bildriradi.Masalan: 0ë àíы áè÷эêèí ñàí÷äы - Ó óíè ïè÷î= áèëàí ñàí÷äè. Òуðóá áîðñà àâ\à õыëыí, =îëäàøыí -Îâãà ыç òåíãè âà äыñòè áèëàí áîðñà. Êvíví йэìэäè, êîð, òvíví йаòìàäы - +àðà, êóíäóç эìàäè, êå÷à йоòìàäè. Êэðàê (йэð vçэ òóð, êэðэê йэð =àòыí -Хîщ йеð óñòèäà òóð, õîщ йеð остиäà òóð. Эçãvëvêèí êэë, ýñиçëèêèí êэëìэ- Эçãóëèê áèëàí êэë, йоìîíëèê áèëàí êэëìà.
Turkiy tillar taraqqiyotining keyingi davrlarida vosita kelishigi o’zining grammatik xususiyatini yiqotgan va kelishik kategoriyasi sifatida istemoldan chiqqan. Bu shakl XII asrgacha iste'molda bo’lgan. Vosita kelishigidagshi shaklidagi so’zlarning bir qismi ravish kategoriyasiga o’tgan: Êыøыí, йаçыí, ýðòэí êэ÷иí, êvíví, òvíví, êàáè.
Bu so’zlar tarkibidagi -ин, -ын, -ун, -н, vosita kelishigi qo’shimchasi bilib, bu qo’shimchalar keyinchalik so’zning tarkibiy qismiga aylangan va bunday so’zlar ravish sifatida shakllangan.
Otlarda bo’lishsizlik formasi.
Ot va ot gruppasidagi so’zlar kesim vazifasida qo’llanganda bilishli yoki bo’lishsizlik formada biladi. Eski o’zbek tilida otlarning bo’lishsizlik formasi эр -fe'lining bo’lishsiz formasi qo’shilishi bilan va тэгvл / дэгvл.
Do'stlaringiz bilan baham: |
