Mavzu №1. Qora metallurgiyaning asosiy tushunchalari. Po‘lat ishlab chiqarish

Qozog‘istonda qora metallurgiyaning tarkibi

Qora metallurgiya har xil turdagi metallurgiya xom ashyosini qazib olish va qora metallurgiya ishlab chiqarish bo‘yicha yirik milliy kompleks sifatida shakllandi.

Sanoat ishlab chiqarishning yuqori darajada konsentratsiyasiga erishdi: respublikada ishlab chiqarilgan po‘lat ishlab chiqarish Karmetkombinat konsentratsiyasida, Sokolovsko-Sarbaiskiy kon-boyitish kombinatida respublikada ishlab chiqarilgan temir rudasining 61 foizi, Ermakovskiy ferro qotishmalar zavodi esa jami ishlab chiqarishning qariyb 81 foizini tashkil qiladi. Qozog‘iston Respublikasi qora metallurgiyasida beshta sanoat mavjud

1. Konchilik,

2. Metallurgiya,

3. Ferroqotishmalar,

4. Olovbardosh,

5. Lomlarni qayta ishlovchi.

Ularda yirik temir rudalari (Sokolovsko-Sarbayskiy, Lisakovskiy, Kacharskiy kon-boyitish kombinatir va Atasuyskiy rudalarini qayta ishlash boshqarmasi), xromit (Jezdinskiy rudalarini eritish) korxonalari, Qarag‘andalik metallurgiya kombinati va ikkita ferroqotishmalar zavodlari (Kazakovskiy va Atasuyskiy) va «Kazvtorchermet» PO (Olmaota) faoliyat ko‘rsatmoqda.

Geografik jihatdan qora metallurgiya korxonalari respublikaning beshta mintaqasida (Qo‘stanay, Qarag‘anda, Aqto‘be, Jezkazgan va Pavlodar) joylashgan bo‘lib, ularda foydali qazilmalar va suv-energetika resurslari mavjud.

Respublikaning qora metallurgiyasi muhim mineral-xom ashyo bazasiga ega. Rivojlanish Qarag‘anda, Magnitogorsk va G‘arbiy Sibir metallurgiya zavodlarini xom ashyo bilan ta’minlash uchun ishlab chiqilgan temir rudasi sanoati yuqori sifatli oson boyitiluvchi magnitit rudalari bilan ta’minlangan.

Respublikada yuqori sifatli marganets rudalarining katta tasdiqlangan zaxiralari mavjud. Respublikada marganets ferroqotishmalari ishlab chiqarish eksportning istiqbolli tarmoqlaridan biriga aylanadi.

Hozirgi vaqtda respublikada valyuta tushumlarining muhim manbai xrom rudalarini qazib olish va qayta ishlash hisoblanadi. Ushbu sektorda asosiy yo‘nalishlar xrom rudalari eksportini, xrom qotishmalari eksportiga almashtirish kerak.

Qozog‘istonda temir rudasi zaxiralari 16,6 milliard tonnaga baholanmoqda, bu butun dunyo zaxiralarining qariyb 8 foizini tashkil etadi, ulardan 8800 million tonnasi qidirib topilgan va foydalanishga tayyor. Temir rudasining 90 foizga yaqini SHimoliy Qozog‘istonning To‘rg‘ay viloyatida, qolgan qismi Markaziy Qozog‘istonda joylashgan.

1992 yilda Qozog‘iston Respublikasida temir rudasini qazib olish hajmi 23 million tonnani tashkil etadi. Oldingi yillarda bu ko‘rsatkich ikki baravar yuqori bo‘lgan, qumoqlar yillik ishlab chiqarilishi 10 million tonnani, konsentratlar esa 40 million tonnani tashkil etgan.

Ishlab chiqarilgan temir rudasining asosiy qismi (65%) respublikadan, asosan Rossiyaga eksport qilinadi. Qarag‘andalik metallurgiya kombinati, Ermakovskiy va Aqto‘ba ferroqotishma zavodlari respublikaning temir rudasi sanoati mahsulotlarining ichki iste’molchilari hisoblanadi.

Qozog‘iston temir rudasi sanoatida respublikaning yirik korxonalari: Sokolovsko-Sarbais kon-ishlab chiqarish birlashmasi, Lisakovskiy kon-boyitish fabrikasi va Atasuys rudani qayta ishlash zavodi.

Temir ruda konlarini qazib olish asosan Qo‘stanay viloyatida amalga oshiriladi (Sokolovsko-Sarbayskiy va Kacharskoe konlari, Sokolovsko-Sarbayskiy konchilik birlashmasi tomonidan ishlab chiqilgan (Rudыy, Qostanay viloyati)). Ushbu konlarning temir rudalari juda boy (o‘rtacha temir miqdori 35-74%).

Lisakovskiy kon-boyitish fabrikasida (Lisakovsk, Qostanay viloyati) yiliga 10,5 million tonna ruda qazib olinadi va 6,1 million tonna kontsentratlar ishlab chiqariladi. Lisakovskiy jigarrang temir rudasi konida temir tarkibining pasayishi sababli kombinat kontsentratlariga talab pasaymoqda. YUqori sifatli magnetit rudalarini qayta ishlashga o‘tayotgan Qarag‘anda metallurgiya zavodini qayta qurish natijasida Lisakovsk tog‘-metallurgiya kombinatining mahsuldorligi pasayishi mumkin.

Atasu rudasini eritish zavodi (Jezkazgan viloyati, Atasu shahri) Jezkazgan viloyati ferromanganets konlaridan boy magnitit va gematit rudalarini ajratib oladi. Zavodning kelajagi ko‘p jihatdan G‘arbiy Karajol konidagi konni qayta qurish va kengaytirishga bog‘liq bo‘lib, uning ishlab chiqarish quvvati yiliga 6 million tonna ruda va 3,8 million tonna kontsentratlarga etadi.

Bankrot bo‘lish arafasida turgan respublikaning sanoat gigantlarining xorijiy raxbarlarga temir rudasi sanoatiga ta’sir ko‘rsatishi to‘lqinlari: yirik korxonalar o‘sdi - Sokolovsko-Sarbaiskoe kon-ishlab chiqarish birlashmasi (SSGPO) 1995 yil fevral oyida respublika hukumatining qarori bilan besh yilga Ispaniyaning "Ayvedon International LTD" kompaniyasining boshqaruviga o‘tdi.

1994 yilda tijorat mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmi SSGPO butun tarixidagi eng past ko‘rsatkich edi. Uyushmaning beqaror ishlashi, ish haqining erishi kechikishi malakali kadrlarning ketishiga, samarasiz intizomning va avariyalarning ko‘payishiga olib keldi.

Birlashma tashqi boshqaruvga topshirilgandan so‘ng, korxona sezilarli o‘zgarishlarga duch keldi: birinchi yarim yillikda xom rudani qazib olish rejaning 102,8%, ishlab chiqarish rudalarini ishlab chiqarish - 104,8%, granulalar ishlab chiqarish - 102,4%, reja boshqa barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha ham bajarildi. ... 1994 yil 1-yarim yilligi yakuniga ko‘ra sotiladigan mahsulotlar ishlab chiqarishning o‘sish sur’atlari kontsentratlar uchun 183% va granulalar bo‘yicha 170% ni tashkil etdi. Bugungi kunda korxonadagi aylanma mablag‘lar zahirasi 1,8 mlrd. Bundan tashqari, boshqaruv kompaniyasi korxonaning barcha qarzlarini to‘liq qopladi (SSGPO ning 17 mln. AQSH dollari miqdoridagi qarzini to‘lash va 56 mln. AQSH dollari miqdoridagi imtiyozli kreditlash majburiyatini o‘z zimmasiga oldi).

Ish haqining o‘sish sur’atlari 167,5% ni tashkil etdi, olti oyda ishchilar soni 812 kishiga ko‘paydi. SHunday qilib, iqtisodiy inqirozdan mustaqil ravishda chiqa olmaydigan, amalda bankrot bo‘lgan SSPSI moliyaviy ta’sir va kon mahsulotlarini qidirish, ishlab chiqarish va sotish bilan bog‘liq moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishga ixtisoslashgan taniqli Amerika korporatsiyasining tarkibiy qismi bo‘lgan yirik xorijiy firmalarning boshqaruv tajribasidan foydalanish tufayli. sanoat, respublikadagi eng samarali va iqtisodiy jihatdan gullab-yashnayotgan korxonalardan biriga aylandi.