Мавзу: Аҳолини ижтимоий ҳимоялаш тадбирларини амалга оширишда буджетдан
Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
aholini ijtimoiy himoyalash tadbirlarini amalga oshirishda byudjetdan tashqari fondlarning ahamiyati
- Bu sahifa navigatsiya:
- Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari
|
Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari
10
10 T.S.Malikov, D.R.Vahobov Moliya: chizmalarda (o’quv qo’llanma) Toshkent. iqtisod-moliya – 2010
Markaziy va mahalliy davlat boshqaruv organlari ixtiyoridagi qat’iy maqsadli xususiyatga ega moliyaviy mablag’lar yig’indisidir Davlat umumjamiyat ahamiyatiga molik bo’lgan ijtimoiy-iqtisodiy chora- tadbirlarni o’z vaqtida va to’liq amalga oshirish uchun jismoniy va yuridik shaxslarda shakllanayotgan moliyaviy resurslarning bir qismini moliyaning taqsimlash funksiyasi orqali davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari ixtiyoriga jalb qiladi
Har bir alohida davlat moliya tizimining ajralmas bo’g’ini hisoblanadi Moliyaviy mablag’larning sharllanishi, taqsimlanishi va resurslardan maqsadli foydalanish bevosita moliyaviy me’yoriy-huquqiy hujjatlar bilan muvofiqlashtiriladi va tartibga solinadi Ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatiga ko’ra, muayyan bir aholi qatlami yoki investitsion dastur ehtiyojlarini nazarda tutib, mamlakatda yaratilayotgan milliy daromadni qayta taqsimlash orqali tashkil 14
Maqsadli byudjetdan tashqari fondlar tartibga ko‘ra davlat hokimiyat organlari tasarrufida bo‘ladi. Ammo ularning operativ boshqarilishi turli maxsus
tuzilgan ma’muriy bo‘g‘inlar tomonidan amalga oshiriladi. Boshqaruvchi tizimlar qonunda ko‘rsatilgan muayyan bu fondlardan foydalanish bo‘yicha huquq va majburiyatlarga ega bo‘ladi. Byudjetdan tashqari maqsadli fondlarning izchil faoliyati natijasida aholi kuchli ijtimoiy himoya qilinishi bilan birga, iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari ham rivojlantiriladi. Ayni paytda byudjetdan tashqari davlat maqsadli jamg‘armalari nafaqat davlatning daromadlar bazasini ta’minlashi va kelib tushgan pul mablag‘larini xarajat qilishi lozim, balki jamiyatda makroiqtisodiy barqarorlikni hamda aholining optimal bandligini ham ta’minlashi zarurdir. Chunki, O‘zbekistonda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish maqsadida amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlardan ko‘zlangan maqsad aholi turmush farovonligini yaxshilashdir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov ta’kidlaganlaridek, «Bizning hamma ishlarimizda – bu iqtisodiy siyosatimizni shakllantirish masalasi yoki iqtisodiyotni isloh etish va modernizatsiya qilish dasturini hayotga tatbiq etish bo‘ladimi, ijtimoiy soha tizimida ertangi va uzoq muddatli istiqbolga mo‘ljallangan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarni belgilab olish bo‘ladimi – bularning barchasida biz uchun faqat bitta masala eng ustun va hal qiluvchi o‘rinda turadi. U ham bo‘lsa, inson manfaatlarining ustuvorligidir. Xalqimizning turmush darajasi va hayot sifatini izchil va bosqichma-bosqich yuksaltirib borish bo‘yicha bizning asosiy maqsadimiz ham ana shundan iborat» 11 . Rivojlangan mamlakatlarning ilg‘or tajribasiga tayangan holda Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari quyidagi shartli
ikki yo‘l orqali tashkil etiladi:
11 Karimov I. Inson manfaatlari ustuvorligini ta’minlash – barcha islohot va o’zgarishlarimizning bosh maqsadidir. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2008 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasi // Xalq so’zi. 2008.
15
1. Davlat byudjetidan ajratiladigan mablag‘lar hisobidan muhim umumjamiyat ahamiyatiga ega bo‘lgan muammolarni hal etish uchun ma’lum bir xarajatlarni tashkil etish; 2. Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armasini shaxsiy, maxsus ajratma va badal mablag‘lari hisobidan shakllantirish. Moliya tizimining boshqa bo‘g‘inlari kabi Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalarini tashkil etishning moddiy manbalari milliy daromad hisoblanadi. Bunday jamg‘armalarning aksariyat qismi milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonida vujudga keladi. Amaliyotda milliy daromadni qayta taqsimlash jarayoni orqali Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari daromadini shakllantirishning asosiy metodlari quyidagilar hisoblanadi: 1.
Maxsus soliqlar, yig‘imlar va ajratmalar; 2.
Davlat byudjeti mablag‘lari va zayomlar. Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari daromadlarini tashkil etishning asosiy metodi maxsus soliqlar, yig‘imlar va ajratmalar hisoblanadi. Ushbu manbalar hisobidan jamg‘armalar daromadlarining 80-90 foiz va xatto 100 foiz ham shakllanishi mumkin. Davlat byudjeti hisobidan shakllanayotgan mablag‘lar amaliyotda qaytarib bermaslik sharti bilan dotattsiya va subvensiya ko‘rinishida beriladi. Ayrim hollarda fond daromadlariga har xil muddat va qiymatda (foizli, foizsiz) bo‘lgan zayomlar ham berilishi mumkin. Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari bir qator vazifalarni bajaradi. Ularning ko‘lami keng, ammo asosiylari quyidagilardan iborat: Iqtisodiyotning ustuvor sohalarini qo‘shimcha moliyaviy resurslar bilan ta’minlash (ekologiya fondlari, ilmiy Bitiruv malakaviy ish va tajriba- konstruktorlik ishlari va boshqalar); Har xil maxsus jamg‘armalar ko‘magida aholiga ijtimoiy xizmatlar ko‘lamini kengaytirish. 16
Davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari bevosita davlat ixtiyorida bo‘lsada, alohida shaklda faoliyat ko‘rsatadi va davlat tomonidan moliyaviy resurslarini o‘z-o‘zidan olib qo‘yishga ruxsat berilmaydi. Ularning Davlat byudjeti va unga tenglashtirilgandan farqli tomoni shundaki, bu fondlarning moliyaviy resurslaridan foydalanish qat’iy maqsadli xususiyatga ega.
3-rasm Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|