Мавзу: Белбо\ли кураш спортига болаларни жисмоний ривожланиш даражаларини щисобга олган щолда саралаш ва маш\улотлар ытказиш методикаси

3. 2. Спортчиларнинг тикланиш воситалари ва жараёнларини
ташкил этиш
Спорт амалиётида мусобақа ва машғулот юкламаларидан кейин организмни тикланиш жараёнини тезлаштирилишига таъсир кўрсатувчи ҳар хил қўшимча воситалардан кенг қўлланилади. Машғулот ишларни бажариш умумий ва махсус иш қобилиятини кўтириш функционал заҳираларни тўлиқ ишга туширишни таъминлаш спортчи организмини самарали мослашишга ёрдамлашади.
Иш қобилиятини ошириш тиклаш ва спорт машғулотида қўлланиладиган воситаларни шартли равишда учта: педагогик, психологик, тиббий-биологик гуруҳга ажратиш мумкин.
Педагогик тиклаш воситалари спортчиларни иш қобилияти ва тиклаш жараёнини мушак фаолияти бажарадиган ишини мақсадига мувофиқ равишда ташкил этилади. Педагогик воситаларнижуда кўп қирраларидир. Бу ерда шуни кўрсатиш керакки, машғулотлар давомида услуб ва воситаларни танлаш, ўзгарувчанлик хусусиятларига қараб хар хил юкламаларни микроцикл ичида қўшиб олиб боришлар.
Психологик услублар ва воситалари -аутаген ва психологияни бошқарувчи машғулот, ишонтирувчи уйқу дам олиш гипноз, ўз-ўзини ишонтиришлар кейинги йилларда кенг тарқалди.
Психологик таъсир кўрсатиш йўли билан, асаб-психологик кучланишни, психик руҳий эзилганликни сарфланган асаб энергиясини тез тиклаш, машғулот ва мусобақа дастурини аниқ бажариш учун аниқ кўрсатма индивидуал кучланиш имкониятларини чегарасига олиб бориш.
Тиббий-биологик воситалар. Организмнинг юкламага бўлган резистенлик қобилиятини ошириш мумкин. Умумий ва жойлардаги чарчашни тез тушириши энергия ресусларини самарали тўлдириш, мослашиши, жараёнларнинг тезлатиши, иш қобилиятини ошириш, махсус бўлмаган стресс таъсирига чидамли бўлишга ёрдам кўрсатиши мумкин.
Тикланиш муолажалари хар хил гуруҳларга таъаллуқли бўлиб ўз навбатида олинган ва умумий таъсир кўрсатади. Кенг маънода таъсир кўрсатувчи воситалар ўзининг таъсири билан спортчиларнинг организм тизимини ҳамма асосий фукнцияларини қамраб олади. Буларга қуруқ ҳаво ва буғ хаммомлар, умумий қўл билан уқалаш киради.
Танлаб таъсир кўрсатувчи воситаларга алоҳида функциялар тизими ёки бўлимлар таъсир кўрсатади.
Умумтонизириюший тадбирларга кенг равишда таъсир кўрсатувчи, спортчи организимига чуқур таъсир кўрсатмайдиган, ультрафиментлинурланиш, айрим электр муолажаларини рацонлаштириш.
Машғулот учун аҳамиятлилардан бири танлаб таъсир кўрсатувчи воситалари ҳисобланади. Уларни хар хил шароитда хар хил машғулот юкламаси билан қўшиб олиб бориш микроцикллар ичида машғулотдан-машғулотга ўтган сари спортчининг иш қобилиятининг бошқаришига ёрдам беради.
Қайта тиклаш, воситаларини ишлатишнинг оптимал шакли бўлиб, кетма-кет ва паралел равишда биринчиси ёки мажмуа муолажаси сифатида қабул қилишди, бундай ёндашиш биринчи восита билан умумий таъсир кўрсатиш самарадорлигини оширади ва йўналтирилган таъсир кўрсатади.
Қайта тиклаш мажмуаларининг воситалари. Шуни таькидлаш керакки, қайта тиклаш ва иш қобилиятини кучайтириш воситалари фақат чарчашни йўқотишга қаратилган, организмга таьсир кўрсатмайди.
Иш қобилиятини кучайтириш ва қайта тиклаш воситаларини ишлатишни бошқаришда юкламадан кейин чарчаш кўринишларини тезроқ йўқотишдир.
Микроциклларда машғулотни умумий ҳажмини ошириш, ҳамда айрим машғулотлар сонини ошириш билан боғлиқ.
Спортчиларни машғулот юкламаси олдидан дастлабки иш қобилиятини кучайтириш ҳам иш қобилиятини кучайтириш ҳам иш қобилиятини бошқариш воситаси бўлиб ҳисобланади. Машғулотни ҳажм ва шиддатини ошириб бориш функционал заҳираларни кучайишини, бу эса қонда энергия ташиш ва нафас олишларини тезлаштириб, шу жараёнга мослашиши самарадорлигини оширади.
Олдинги ва кейинги машғулотларни йўналишини ҳисобга олган ҳолда қайта тиклаш муолажаларини режалаштириш.
Спортчиларни тайёрлаш жараёнида иш қобилиятини кучайтириш ва тиклаш воситаларини режалаштиришда тайёрлаш жараёни ҳисобга олган ҳолда аниқ вазифа билан боғлаш зарур.
Кўрсатилган воситаларни шартли равишда уч: жорий оралиқ ва босқичли даражада қабул қилиниши мумкин.
Жорий иш қобилиятини кучайтириш ва қайта тиклаш жараёнининг вазифаси, битта машғулотни дастурини тўлиқ бажариш мақсадида тез иш қобилиятини кучайтириш ҳисобланади. Оралиқ даражадаги тадбирлар билан мезо ва микроциклларда айрим мусобақаларда спортчи организмини оптималлаштиришга қаратилади.
Босқичлардаги даражада тренировка микроциклларидан кейин спортчиларни функционал ҳолатини меъёрига тушириш, уларни жисмоний ва психологик томондан қайта тиклаш масаласи қўйилади.