Mavzu: Fe’l so’z turkumi. Fe’l shakllari

-y/-ay affiksi. Sifatdan fe’l yasagan: Ul faqыr qashыda ulg‘ayыbdur (Navoiy). Barcha sag‘aytlanыb atlandыlar (SHN).

• 
  -y/-ay affiksi. Sifatdan fe’l yasagan: Ul faqыr qashыda ulg‘ayыbdur (Navoiy). Barcha sag‘aytlanыb atlandыlar (SHN).
  
• 
  -r/-ar/-әr affiksi. Sifatdan fe’l yasagan: Bu nav’ qara kүn ichrә qarыb// Ya’niki qara kүnүm aqarыb (Navoiy). Kөkәrgәn yыg‘achlarnың barchasы (SH.tar.).
  
• 
  -qar/-kәr affiksi. Otdan fe’l yasagan: Tag‘ tuznы tүn-u kүn bashqarыb// Xayalnы yol aqbasыdыn өtkәrib (Xamsa).
  
• 
  -q/-k,-ыq/-ik,-uq/-үk affiksi. Ot va boshqa turkumlardan fe’l yasagan: Libāsы rәңin bilmәn, yoluqsa, hayrattыn (Lut.). Kim yag‘ыqsa shāhi SHayabāniyg‘a (SHN).
  
• 
  -sa affiksi. Otdan fe’l yasagan: Dilrabā, ābi hayat yerniң үchүn jān susadы (Lut.).
  
• 
  -sыn affiksi. Ot va sifatdan fe’l yasagan: Yыg‘lamsыnur –u kөzigә kelmәs yash (Navoiy).
  

Fe’lning asosiy garammatik vazifasi kesim bo’lib kelishidir. Shu bilan birga, fe’lning ayrim shakllari kelishik,egalik affikslarini ham qabul qilib,gapda ega,aniqlovchi,to’ldi-ruvchi yoki hol vazifasida keladi. Shunga ko’ra bunday shakllar fe’lning funksional shakllari hisoblanadi.fe’lning funksional shakllariga quydagilar kiradi:

• 
  Sof fe’l
  
• 
  Harakat nomlari
  
• 
  Sifatdosh
  
• 
  Ravishdosh
  Fe’lning funksional shakllarida,bir tomondan,fe’lga xos belgilar mavjud bo’lsa,ikkinchi tomondan,morfologik xu-susiyatlari va sintaktik vazifalari bo’yicha bu shakllar boshqa so’z turkumlariga yaqin turadi.
  

Harakat nomi formalari

Ish-harakat va holatning atamasidir. Eski o‘zbek tilida harakat nomining quyidagi formalari amalda bo‘lgan:

• 
  -maq/-mәk affiksli forma. Bu forma harakat nomining asosiy ko‘rsatkichi sifatida faol iste’molda bo‘lgan.
  
• 
  Jo‘nalish kelishigining –a,-ә affiksi qo‘shilganda, -maq/-mәk affiksining oxiridagi [q], [k] undoshlari ikki unli o‘rtasida jaranglilashib, [g‘], {g] undoshlariga o‘tadi: Qachmag‘a yүz evүrdi (QR), baqmag‘a imkan yoq (MN).
  
• 
  Egalik affiksi qo‘shilganda ham –maq/-mәk affiksi tarkibidagi jarangsiz [q], [k] undoshlari jarangli (g‘), [g] undoshlariga o‘tishi mumkin: Bu yazuqdan qutulmag‘ыm muhal esә,... (SS). Bir nafas sabr etmәgi yoq (SS).
  
• 
  -maq/-mәk affiksli harakat nomining bo‘lishsizlik ma’nosi ikki xil yo‘l bilan ifodalangan: